Sử dụng biểu tượng để thể hiện tư tưởng thị tài được xem là một thủ pháp nghệ thuật quan trọng trong thơ – phú trung đại Việt Nam. Qua việc sử dụng biểu tượng nghệ thuật của các tác giả, có thể khái quát chúng thành hai nhóm cơ bản như sau: Các biểu tượng thể hiện sự khoe tài; Các biểu tượng thể hiện thái độ thương tài. | HNUE JOURNAL OF SCIENCE DOI Social Sciences 2020 Volume 65 Issue 8 pp. 86-97 This paper is available online at http MỘT SỐ BIỂU TƯỢNG NGHỆ THUẬT THỂ HIỆN TƯ TƯỞNG THỊ TÀI TRONG THƠ - PHÚ TRUNG ĐẠI VIỆT NAM Tạ Thu Thủy Trường THPT Long Châu Sa Phú Thọ Tóm tắt Sử dụng biểu tượng để thể hiện tư tưởng thị tài được xem là một thủ pháp nghệ thuật quan trọng trong thơ phú trung đại Việt Nam. Qua việc sử dụng biểu tượng nghệ thuật của các tác giả có thể khái quát chúng thành hai nhóm cơ bản như sau Các biểu tượng thể hiện sự khoe tài Các biểu tượng thể hiện thái độ thương tài. Tùy thuộc vào mục đích sử dụng của người viết và mức độ thị tài khác nhau mà các biểu tượng được sử dụng theo những cách khác nhau. Qua đó người đọc thấy được sự đa dạng trong hình thức thể hiện tư tưởng thị tài trong thơ phú trung đại. Từ khóa Biểu tượng thị tài khoe tài thơ phú trung đại Việt Nam. 1. Mở đầu Theo Từ điển thuật ngữ của Lê Bá Hán Trần Đình Sử Nguyễn Khắc Phi Biểu tượng là khái niệm chỉ một giai đoạn một hình thức của nhận thức cao hơn cảm giác cho ta hình ảnh của sự vật còn giữ lại trong đầu óc sau khi tác động của sự vật vào giác quan ta đã chấm dứt 1 . Giá trị của biểu tượng chính là ở tính khái quát và sự liên quan đến sự vật không chỉ ở hiện tại quá khứ mà còn cả tương lai. Raymond Firthd trong cuốn Biểu tượng Chung và Riêng cho biết Biểu tượng mang tính cá nhân sự ám chỉ hoặc bản thân thực tế chỉ có thể được hiểu rõ duy nhất qua biểu tượng 2 . Sử dụng các biểu tượng giúp tác giả thể hiện nội dung tác phẩm sinh động và phong phú hơn vì khả năng biểu đạt của biểu tượng lớn hơn nhiều so với ngôn ngữ thông thường. Jean Chevalier Alain Gheẻrbrant cho rằng Tự bản chất của biểu tượng nó phá vỡ các khuôn khổ định sẵn và tập hợp các thái cực lại trong cùng một ý niệm. Nó giống như mũi tên bay mà không bay đứng im mà biến ảo hiển nhiên mà không nắm bắt được. Ta sẽ cần phải dùng các từ để gợi ra một hay nhiều ý nghĩa của một biểu tượng 3
