Thói thường, con người ta hay có thành kiến sai lầm, phân biệt nghề cao quý với nghề thấp kém, trọng nghề trí thức, khinh nghề chân tay. Để cảnh báo thái độ đó, phương Tây có câu ngạn ngữ: “Không có nghề nào là hèn cả, chỉ có những kể hèn mà thôi”.
Thật ra có nghề nào là hèn kém không? Để trả lời câu hỏi này, chúng ta hãy đến với những người lao động chân tay lam lũ. Đây là bác phu xe, mặt mũi nhem nhuốc, áo quần lôi thôi, lấy chiếc xe ba bánh làm kế sinh nhai. Ta liệt bác vào hạng tầm thường và nghề bác là nghề hèn kém. Còn đây là bác lao công, ngày ngày phải đốì diện với những đông phế thải nặng mùi. Có người nhìn bác bằng ánh nhìn khinh rẻ.
Bác phu xe ấy mỗi lần gò lưng đạp xe chở khách, nhận được một món tiền nho nhỏ, mang về nuôi sống gia đình, bác đổi bát mồ hôi lấy bát cơm. Đồng tiền tuy ít ỏi nhưng đó là đồng tiền sạch. Bác công nhân quét đường cũng vậy. Bác dãi nắng dầm mưa, tiếp xúc với bao thứ rác rưởi bẩn thỉu, tanh hôi, để đến tháng lại vui mừng đón lấy đồng tiền lương nhỏ mọn, đủ sống qua ngày. Cái nghề mới lương thiện làm sao! Cả hai người, và còn biết bao người khác nữa, đều giúp ích cho xã hội một phần không nhỏ. Người thì chuyên chở giúp ta trên quãng đường xa, dưới nắng mưa không ngại. Người thì không ngại bẩn, ngại dơ để cho ta những con đường sạch bóng. Như thế thì làm sao có thể gọi nghề của họ là “hèn” được? Nghề của họ, tưởng là tầm thường mà thực ra cũng vô cùng có ích chẳng kém thua gì nghề nghiệp của những người trí thức ăn mặc sạch sẽ, thơm tho. Mà có ích thì có nghĩa là cao quý rồi.
Hơn nữa, những người lao động ấy đã sống và làm việc bằng tất cả lương tâm, trách nhiệm và ý thức cao cả về giá trị nghề nghiệp của mình. Họ là những người giàu lòng tự trọng, biết đem sức lao động mà trả nợ áo cơm, giúp ích cho xã hội, sống xứng đáng với danh nghĩa “làm người”. Như thế chẳng đáng cho ta cảm phục hay sao? Ai đó cho rằng nghề của họ là thấp hèn thì quả là đã cạn nghĩ, cạn suy mà xét đoán nông nổi, hời hợt như vậy.
Như vậy, ta phải thấy rằng chẳng có nghề nào là hèn cả, mà chỉ có người hèn thôi, và đó chính là kẻ bĩu môi chê lao động chân tay là hèn kém. Vậy thế nào là người hèn? Đó là những người lười biếng, không nhận thức được bổn phận của họ là phải làm việc, phải cống hiến sức lao động của mình cho xã hội. Họ đã cướp công của xã hội, đã lừa cơm, cướp áo của lớp người cần lao kia. Người hèn là những hạng người thiếu lương tâm, thiếu trách nhiệm, làm việc chiếu lệ cho xong, không xứng đáng với đồng tiền mà họ nhận. Người hèn là những người làm dân thì phản nước, làm trò thì phản thầy, làm bạn thì phản bạn. Nói tóm lại những hạng lọc lừa, tham vàng bỏ ngãi, hình người lòng thú, dưới muôn hình vạn trạng, là những kẻ ăn cắp của công để ăn chơi thỏa thích, lãng phí tiền bạc của nhân dân. Từ “hèn” chỉ dành cho những con người ấy.
Câu ngạn ngữ phương Tây trên thật đã cho ta một bài học quý giá về nghề nghiệp. Nó khuyên ta nên tiêu diệt đầu óc hủ bại, đầy rẫy thành kiến sai lầm về nghề nghiệp. Nên nhớ rằng những nghề đã giúp ích cho xã hội đều là đáng trọng, đều là đáng quý. Biết vậy để thêm quý sức lao động của con người. Biết vậy để ta biết quý chính giá trị của ta mà sống sao cho xứng với giá trị của một con người.
