Nguyễn Trường Tộ không chỉ là một nhà cải cách nổi tiếng, một người Công giáo yêu nước tha thiết, mà còn là một nhà tư tưởng lớn của Việt Nam trong thế kỷ XIX. Đó cũng chính là những nội dung mà bài viết này đề cập. Mặc dù bị hạn chế bởi thế giới quan duy tâm tôn giáo, nhưng Nguyễn Trường Tộ đã có những tư tưởng triết học đặc sắc về nhân sinh, xã hội so với các nhà tư tưởng Việt Nam cùng thời. Bên cạnh đó, ông còn đưa ra không ít những kiến. | NGUYỄN TRƯỜNG TỘ MỘT NHÀ TƯ TƯỞNG LỚN CỦA VIỆT NAM TRONG THẾ KỶ XIX PHẠM HUY THÔNG Nguyễn Trường Tộ không chỉ là một nhà cải cách nổi tiếng một người Công giáo yêu nước tha thiết mà còn là một nhà tư tưởng lớn của Việt Nam trong thế kỷ XIX. Đó cũng chính là những nội dung mà bài viết này đề cập. Mặc dù bị hạn chế bởi thế giới quan duy tâm tôn giáo nhưng Nguyễn Trường Tộ đã có những tư tưởng triết học đặc sắc về nhân sinh xã hội. so với các nhà tư tưởng Việt Nam cùng thời. Bên cạnh đó ông còn đưa ra không ít những kiến nghị trong nhiều lĩnh vực từ khoa học tự nhiên đến khoa học xã hội quốc phòng ngoại giao. Đã có nhiều nghiên cứu về Nguyễn Trường Tộ 1830-1871 và khẳng định ông là người có tư duy vượt thời đại đồng thời là một người công giáo yêu nước. Sở dĩ như vậy là vì có những điều ông viết cách đây đã 150 năm mà đến nay vẫn còn đậm tính thời sự như chống tham nhũng buôn lậu mở cửa đầu tư với nước ngoài về việc cải cách giáo dục. Ông luôn canh cánh trong lòng suy tư làm sao cho nước thịnh đủ sức đánh đuổi thực dân Pháp mặc dù triều đình khi đó có chính sách hà khắc với những người theo đạo công giáo như ông. Trong bài viết này góp phần vào những nghiên cứu về Nguyễn Trường Tộ chúng tôi đề cập một khía cạnh khác ở ông - khía cạnh một triết gia lớn. Nguyễn Trường Tộ thông minh học giỏi nhưng ông không theo đuổi nghiệp quan trường. Có thể ông biết rõ dù có học giỏi cũng không được dự thi vì ông là người công giáo. Bởi theo chỉ dụ của vua lúc bấy giờ dân theo đạo không được phép đi thi. Cũng có thể ông chịu ảnh hưởng tư tưởng coi thường công danh của các thày dạy ông là Tú Giai Cống Hữu nên đã đoạn tuyệt với những cạm bẫy của người đời như ông viết trong Bài trần tình rằng Từ bé tôi đã thận trọng trong việc giao du thích yên tĩnh đối với tất cả những sự cầu danh lấn lướt giành công tham lợi tôi đều coi như mây bay nước chảy. Vả lại tôi không ham thích kinh doanh không thích chuyện vợ con đoạn tuyệt với hai cạm bẫy tài sắc 1 . Ông là một người công giáo đạo hạnh. Đang
