Hiđrocacbon là những hợp chất hữu cơ mà phân tử chỉ chứa các nguyên tử cacbon và hiđro. Dựa vào cấu tạo mạch cacbon và bản chất liên kết giữa các nguyên tử cacbon, người ta thường phân ra ba loại lớn. Hiđrocacbon no (bão hoà, trong phân tử chỉ có liên kết đơn - liên kết ). | CHƯƠNG XIII. HIDROCACBON I. Hidro cacbon Hiđrocacbon là những hợp chất hữu cơ mà phân tử chỉ chứa các nguyên tử cacbon và hiđro. Dựa vào cấu tạo mạch cacbon và bản chất liên kết giữa các nguyên tử cacbon người ta thường phân ra ba loại lớn. - Hiđrocacbon no bão hoà trong phân tử chỉ có liên kết đơn - liên kết ỗ . - Hiđrocacbon không no chưa bão hoà trong phân tử ngoài liên kết đơn còn có liên kết đôi và liên kết ba - nghĩa là có cả liên kết ỗ và . - Hiđrocacbon thơm nhiễu loại xem phần aren . Mỗi loại hiđrocacbon có chung một công thức tổng quát - Đối với hiđrocacbon no mạch hở Ví dụ ta thấy số liên kết giữa các nguyên tử C bằng số nguyên tử cacbon trừ đi 1. Vì mỗi nguyên tử C có 4e hoá trị C có hoá trị IV m à mỗi liên kết cần 2e hoá trị nên nếu phân tử có n nguyên tử C thì số e hoá trị còn để liên kết với H là 4n - 2 n - 1 2n 2. Do vậy công thức chung của hiđrocacbon no mạch hở là CnH2n 2. - Đối với hiđrocacbon không no mạch hở có một liên kết đôi ví dụ anken ngoài liên kết ỗ còn cần 2e hoá trị để tạo thành liên kết giữa 2 nguyên tử C. Do số e hoá trị cần để liên kết với H giảm đi 2 đơn vị. Do đó công thức của anken là CnH2n. Nếu anken có a liên kết đôi thì công thức chung sẽ là CnH2n 2-2a. - Đối với hiđrocacbon mạch hở có một liên kết ba ankin ví dụ CH3 - C CH thì ngoài liên kết ỗ còn 2 liên kết dùng hết 4e hoá trị. Do đó số nguyên tử H liên kết cũng giảm đi 4 đơn vị so với hiđrocacbon no . Công thức chung của ankin sẽ là CnH2n 2-4 CnH2n-2. - Đối với hiđrocacbon vòng no Khi tạo thành vòng đã dùng mất 2e hoá trị nên số e hoá trị để liên kết với H giảm n ên số e hoá trị để liên kết với H giảm 2 đơn vị so với hiđrocacbon no mạch hở . Do đó công thức hiđrocacbon vòng no xicloankan là CnH2n đông phân của anken . Vậy công thức chung của mọi hiđrocacbon là CnH2n 2-2a. n Số nguyên tử C trong phân tử. a Số liên kết đôi 1 liên kết ba bằng 2 liên kết đôi số vòng 1 vòng tương đương 1 liên kết đôi tức là a 1 . Ví dụ CH2 C-CH CH2 n 5 a 2 1 ch3 CH2 CH-c c - CH3 n 5 a 3 H-C CH2
