Đông y gọi hạt dành dành là chi tử, sơn chi tử (dành dành núi). Tên khoa học là Gardenia Jasminoides Ellis, thuộc họ cà phê. Sơn chi là loại cây nhỏ, thân cao khoảng từ 23m. Lá mọc đối, hình tròn bầu dục xanh bóng. Mùa hè hoa nở trắng có 6 cánh đều, uốn cong, mùi thơm. Lúc hoa sắp tàn biến màu vàng nhạt, vào mùa thu thì kết quả sắc vàng, hình tròn dài bầu dục, có 6-9 góc cạnh. Sau tiết sương giáng (giữa tháng 8-10) thì hái, phơi khô dùng làm thuốc, còn dùng. | Dành dành - Bổ âm giáng hỏa Đông y gọi hạt dành dành là chi tử sơn chi tử dành dành núi . Tên khoa học là Gardenia Jasminoides Ellis thuộc họ cà phê. Sơn chi là loại cây nhỏ thân cao khoảng từ 23m. Lá mọc đối hình tròn bầu dục xanh bóng. Mùa hè hoa nở trắng có 6 cánh đều uốn cong mùi thơm. Lúc hoa sắp tàn biến màu vàng nhạt vào mùa thu thì kết quả sắc vàng hình tròn dài bầu dục có 6-9 góc cạnh. Sau tiết sương giáng giữa tháng 8-10 thì hái phơi khô dùng làm thuốc còn dùng để nhuộm. Quả dài hơn 3cm. Có thớ dọc nhô lên từ 6-9 cạnh vỏ bên trong mỏng có thịt quả màu đỏ nâu và nhiều hạt. Vị đắng tính thơm. Quả ngắn và tròn là dành dành núi dùng làm thuốc quả dài mà to là dành dành nước dùng để nhuộm. Tính chất đắng lạnh không độc. Thành phần hóa học Trong dành Hoa dành dành. dành có một glucozit màu vàng gọi là gacdenia và các chất tanin pectin và tinh dầu. Trong lá dành dành có chứa 20 chất manit. Cách chế Có người bỏ vỏ lấy thân ngâm nước cam thảo một đêm rồi phơi khô để dùng. Nếu chữa bệnh ở thượng tiêu thì dùng cả vỏ chữa hạ tiêu thì bỏ vỏ chất vàng sao dùng trị bệnh ra máu thì sao đen trị bệnh ở vùng tâm ngực thì dùng nhân trừ nhiệt vùng cơ biểu thì dùng vỏ. Nước sắc chi tử có tác dụng kháng sinh đối với một số vi khuẩn. Công dụng và chủ trị tâm phiền hoàng đản tả thấp nhiệt tan tiêu giải hóa uất của 5 chí thanh nhiệt giải độc viêm thận thủy thũng cảm mạo phát nóng viêm tuyến vú lao tuyến lymphô đái ra máu hạ lỵ mọi chứng mắt đỏ họng đau miệng lở mũi ra máu thần kinh không yên tĩnh. Trong Lĩnh nam bản thảo Lãn Ông nói Chi tử tên là quả dành dành Không độc đắng hàn chữa bệnh nhanh Bổ âm giáng hỏa mát tâm thận Huyết nhiệt trong ngoài chữa được lành . Bài thuốc có chi tử Trị cảm sốt sau khi cho nôn ra mồ hôi đi đại tiện hư phiền không ngủ được trong tâm ảo nùng. Bài thuốc Chi tử 14 quả bằng 14g hương sị 4g. Nước vừa đủ sắc còn 1 3 uống ấm. Trị thương hàn thấp nhiệt bụng trướng da vàng chi tử 14 quả nhân trần 240g đại hoàng 120g. Nước sắc còn 300ml chia 3 lần .
