Trong lịch sử, các nhà nước Việt Nam luôn rút kinh nghiệm và kế thừa cách phân chia các đơn vị hành chính của các thời kỳ trước để quản lý, xây dựng, bảo vệ nền độc lập của Tổ quốc và bảo lưu, phát triển nền văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc. Bài viết tìm hiểu về quá trình ra đời và phát triển của tổ chức đơn vị hành chính cấp hương trong lịch sử (từ thời các vua Hùng cho đến thời Lý - Trần). | THÔNG TIN - TƯ LIỆU KHOA HỌC Đơn vị hành chính cấp hương trong lịch sử Việt Nam Hà Mạnh Khoa* Tóm tắt: Trong lịch sử, các nhà nước Việt Nam luôn rút kinh nghiệm và kế thừa cách phân chia các đơn vị hành chính của các thời kỳ trước để quản lý, xây dựng, bảo vệ nền độc lập của Tổ quốc và bảo lưu, phát triển nền văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc. Bài viết tìm hiểu về quá trình ra đời và phát triển của tổ chức đơn vị hành chính cấp hương trong lịch sử (từ thời các vua Hùng cho đến thời Lý - Trần). Từ khóa: Cấp hương; đơn vị hành chính; thời Lý. 1. Đơn vị hành chính cấp hương trước thời Lý - Trần Nước ta thời các vua Hùng quốc hiệu là Văn Lang, kinh đô ở Phong Châu (Phú Thọ). Dưới vua có các Lạc hầu. Dưới Lạc Hầu có các Lạc tướng đứng đầu các bộ (chuyển hóa từ bộ lạc). Dưới bộ là các cộng đồng dân cư (gọi là kẻ, chạ), người đứng đầu gọi là bồ chính. Đó là các làng bản được tập hợp lại bằng nhiều mối quan hệ, có vị trí như một đơn vị hành chính, nhưng là một loại hình công xã nông thôn tự quản do bồ chính (thường là người cao tuổi có uy tín - già làng) đứng đầu, tự định đoạt mọi vấn đề trong phạm vi địa giới nhất định. Theo sử liệu, nước Văn Lang gồm 15 bộ: Giao Chỉ, Chu Diên, Vũ Ninh, Phúc Lộc, Việt Thường, Ninh Hải, Dương Tuyền, Lục Hải, Vũ Định, Hoài Hoan, Cửu Chân, Bình Văn, Tân Hưng, Cửu Đức, còn bộ gọi là Văn Lang là nơi vua đóng đô. (Hiện nay, có ba danh sách khác nhau về 15 bộ của nước Văn Lang được chép trong những thư tịch xưa nhất của ta: Đại Việt sử lược chép là: Giao Chỉ, Việt Thường Thị, Vũ Ninh, Quân Minh, Gia Ninh, Ninh Hải, Lục Hải, Thanh 102 Tuyền, Tân Xương, Bình Văn, Văn Lang, Cửu Chân, Nhật Nam, Hoài Nam, Cửu Đức; Lĩnh Nam chích quái chép là: Giao Chỉ, Chu Diên, Ninh Sơn, Phúc Lộc, Việt Thường, Minh Hải, Dương Tuyền, Quế Dương, Vũ Ninh, Hoài Hoan, Cửu Chân, Nhật Nam, Chân Định, Quế Lâm, Tượng Quận; Dư địa chí của Nguyễn Trãi chép là: Giao Chỉ, Chu Diên, Vũ Ninh, Phúc Lộc, Việt Thường, Minh Hải, Dương Tuyền, Lục Hải, Vũ Định, Hoài Nam, Cửu Chân, .
