Khổng giáo có một hệ thống quan niệm, nghi lễ và thực hành đi kèm với nguyên lý tư tưởng về vũ trụ và nhân sinh tạo cơ sở để nó được nhìn nhận như một tôn giáo. Bài viết làm sáng tỏ phương diện tôn giáo của Khổng giáo và Khổng giáo ở Việt Nam. | Nghiên cứu Tôn giáo. Số 11 – 2014 3 NGUYỄN QUỐC TUẤN* GÓP PHẦN TÌM HIỂU KHỔNG GIÁO Ở VIỆT NAM Tóm tắt: Khổng giáo, còn gọi là Nho giáo, đạo Nho, hay đạo Khổng - Mạnh có nhiều đóng góp đối với văn hóa truyền thống Việt Nam. Tuy nhiên, từ trước đến nay, ở Việt Nam, Khổng giáo thường được tiếp cận với tư cách là một học thuyết chính trị - xã hội. Thế nhưng, trong quá trình tồn tại, Khổng giáo có một hệ thống quan niệm, nghi lễ và thực hành đi kèm với nguyên lý tư tưởng về vũ trụ và nhân sinh tạo cơ sở để nó được nhìn nhận như một tôn giáo. Bài viết làm sáng tỏ phương diện tôn giáo của Khổng giáo và Khổng giáo ở Việt Nam. Từ khóa: Khổng giáo, Nho giáo, Khổng Tử, tôn giáo nhà nước, tôn giáo chính thức. 1. Lời mở đầu Đã từ lâu, Khổng giáo quen thuộc với người Việt Nam. Nhưng chúng ta cũng nên tự hỏi nó quen thuộc với tư cách là học thuyết chính trị - xã hội hay là tôn giáo? Câu hỏi đầu hầu như đạt được sự nhất trí của đa số nhà nghiên cứu. Còn câu hỏi sau có thể coi là còn hơi lạ. Bởi vì, Khổng giáo thường được mổ xẻ và phân tích chủ yếu ở khía cạnh học thuyết chính trị - xã hội. Thế nhưng, trong quá trình tồn tại, Khổng giáo lại có một hệ thống quan niệm và nghi lễ tạo cơ sở để ngày nay nó được nhìn nhận như một tôn giáo. Ở nước ta, tư cách và tính chất tôn giáo của Khổng giáo chưa được chú ý đúng mức như phải có, khi đối diện với tôn giáo này, trong một thời gian dài. Bài viết này cố gắng làm sáng tỏ phương diện tôn giáo của Khổng giáo. Như vậy, nội dung cần xem xét ở đây không thể là/ và chủ yếu về mặt học thuyết, dù cần viện dẫn kinh bản, mà ngoài thế, minh xác các yếu tố giúp cho việc nhìn nhận Khổng giáo như một tôn giáo. Xác định * TS., Viện Nghiên cứu Tôn giáo, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam. 4 Nghiên cứu Tôn giáo. Số 11 - 2014 Khổng giáo là tôn giáo sẽ đưa chúng ta đến chỗ cắt nghĩa nhiều hiện tượng thuộc về nhân sinh quan, phép ứng xử, phong tục, đạo đức cá nhân cũng như cộng đồng, cả đời sống tâm linh Việt, trong xã hội Việt Nam xưa và nay. Cần
