Bài viết của tác giả Nguyễn Đăng Điệp trình bày về những bước chuyển hệ hình trong thơ, hiện đại và hậu hiện đại: sự tham dự của những không gian văn học đa chiều trong thơ mới, quá trình cách tân hay là những cú hích để vượt thoát trong thi ca. | NGHIÊN CỨU KHOA HỌC HÀNH TRÌNH ĐỔI MỚI THƠ VIỆT NAM HIỆN ĐẠI Nguyễn Đăng Điệp* TÓM TẮT Sau ba mươi năm chuyển mình đầu thế kỷ XX, thơ ca Việt Nam đã bước vào quỹ đạo hiện đại. Nhưng nhìn rộng hơn, suốt thế kỷ XX thơ Việt vẫn tiếp tục quá trình hiện đại hóa để bắt kịp động hướng mới của thi ca nhân loại. Đó là quá trình khởi từ truyền thống đến hiện đại, từ khu vực ra thế giới, từ thế giới đơn tuyến đến thế giới đa tuyến, đa kênh. ABSTRACT The processing of renewaling of the Vietnamese modern poetry Thirty years after a revolutionary reformation that took place in the early twentieth century, Vietnamese poetry had undergone a paradigm shift into the new literary movement. An overview of this period reflects the continuous evolvement of Vietnamese poetry to conform itself to modernization. The emergence of this process ranges from classical tradition to modernity, from regional scale to the world scale and from singular conception to multi-dimensional universe. 1. Những bước chuyển hệ hình Đã trở thành quy luật, để tồn tại và phát triển, văn học luôn luôn phải đổi mới. Tuy nhiên, sự đổi mới trong lĩnh vực nghệ thuật không chỉ dừng lại ở chuyện hình thức kỹ thuật thuần túy mà hình thức ấy phải gắn với chiều sâu suy cảm của chủ thể sáng tạo về thế giới và về chính bản thân nghệ thuật. Khi nói đến những ám ảnh nghệ thuật cũng chính là nói đến những ám ảnh của suy tư, của tư tưởng. Ngay cả các nhà Hình thức Nga, dù nhấn mạnh “nghệ thuật như là thủ pháp” thì rốt cục, theo lời , họ vẫn phải thừa nhận bên trong sự “lạ hóa” của nghệ thuật thực chất là một khám phá của nhà thơ về thế giới và con người chứ không đơn giản chỉ dừng lại ở những thủ pháp đơn thuần. Như vậy, tự trong bản chất, những đổi mới thực thụ trong lĩnh vực nghệ thuật bao giờ cũng gắn liền với sự đổi mới về hệ hình tư duy (paradigm), về cách nhà thơ khám phá, thụ hưởng và biểu đạt thế giới. Quan sát sự đổi mới thi ca, người đọc không chỉ tìm hiểu nó theo tiến trình thời gian mà phải bao quát cả
