Giai nhân kỳ ngộ diễn ca là một truyện thơ lục bát được Phan Châu Trinh dịch và chuyển thể từ bản dịch Hán văn cuốn tiểu thuyết Kajin no Kigū của nhà văn Nhật Bản Tōkai Sanshi. Sau khi phân tích các thủ pháp nghệ thuật, nêu lên những nhận xét về các mặt thành công và hạn chế của tác phẩm, tác giả bài viết kết luận: Đối với lịch sử văn học cận đại Việt Nam, Giai nhân kỳ ngộ diễn ca có giá trị như một thông điệp đòi hỏi chuyển hướng toàn diện quy tắc thẩm mỹ của thể loại truyện thơ truyền thống trong đời sống văn học dân tộc. | 64 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 3-4 (110-111) . 2014 GIAI NHAÂN KYØ NGOÄ DIEÃN CA, MOÄT THEÅ NGHIEÄM MÔÙI CUÛA PHAN CHAÂU TRINH VEÀ TRUYEÄN THÔ LUÏC BAÙT Nguyeãn Hueä Chi* Giai nhaân kyø ngoä dieãn ca laø moät truyeän thô luïc baùt cuûa Phan Chaâu Trinh (1872-1926), ngoaøi ba boán ñoaïn ngaén bò maát, hieän goàm caâu thô vaø 27 baøi thô ca vaø vaên bieàn ngaãu xen keõ, trong ñoù coù thaát ngoân baùt cuù, thaát ngoân tröôøng thieân, thaát ngoân töù tuyeät, nguõ ngoân, haùt noùi, vaên teá, hòch.(1) Xuaát xöù cuoán truyeän laø taùc phaåm Kajin no Kigū (Kyø ngoä cuûa giai nhaân), moät trong ba tieåu thuyeát chính trò tieâu bieåu cho traøo löu vaên hoïc khai saùng vaøo thôøi Minh Trò cuûa Nhaät Baûn, do Tōkai Sanshi(2) saùng taùc vaø coâng boá trong voøng 12 naêm (1885-1897). Kajin no Kigū ñöôïc Löông Khaûi Sieâu(3) dòch ra vaên xuoâi Trung Quoác ngay treân con taøu ñöa oâng sang Nhaät traùnh haäu quaû cuûa cuoäc chính bieán naêm Maäu Tuaát, xuaát baûn laàn ñaàu treân Thanh nghò baùo naêm 1898-1901, in thaønh saùch naêm 1901, sau ñoù taùi baûn nhieàu laàn. Naêm 1906, Phan Chaâu Trinh sang Nhaät, ñoïc ñöôïc baûn dòch cuûa hoï Löông laáy laøm taâm ñaéc, ñaõ vieát ngay baøi Caûm ñeà Giai nhaân kyø ngoä:(4) Vaät caïnh phong traøo haùm nguõ chaâu, Anh huøng taâm toaùi töï do laâu. Baïch ñaàu traùng só chaân öu quoác, Hoàng tuï giai nhaân giaûi baùo cöøu. Ñaøm tieáu nhaõn cô khoâng nhaát thieát, Töû sinh nhaân töï töùc thieân thaâu. Haøo tình dieäu luaän phaân phaân thò, Nhaát ñoäc linh nhaân nhaát ñieåm ñaàu. (Ngoïn soùng ñua tranh khaép ñòa caàu, Anh huøng laém luùc ruoät gan ñau. Kìa ngöôøi ñaàu baïc coøn lo nöôùc, Noï khaùch moâi son bieát traû thuø. Hay dôû ngöôøi ñôøi xem moûi maét, Thaùc coøn göông saùng gioïi nghìn thu. Lôøi hôn leõ phaûi nghe hay thieät, Ñoïc ñeán thì ta laïi gaät ñaàu) (Ngoâ Ñöùc Keá dòch) Vaø “coù leõ chæ vaøi thaùng sau khi ñeán Phaùp”,(5) oâng baét tay chuyeån ngöõ Giai nhaân kyø ngoä .
