Mấy nhận xét về ứng xử ngữ pháp của yếu tố Hán Việt và hệ quả của nó về ngữ nghĩa và ngữ âm

Bài này tập trung vào việc khảo sát khả năng kết hợp của các yếu tố Hán Việt, từ đó xem xét sự tác động của nó về mặt ngữ nghĩa và đôi khi cả về mặt ngữ âm. Như thế, vùng quan tâm của bài viết là giao diện ngữ pháp - ngữ nghĩa - ngữ âm của các yếu tố Hán Việt. | Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 3-4 (110-111) . 2014 143 KHOA HOÏC VAØ ÑÔØI SOÁNG MAÁY NHAÄN XEÙT VEÀ ÖÙNG XÖÛ NGÖÕ PHAÙP CUÛA YEÁU TOÁ HAÙN VIEÄT VAØ HEÄ QUAÛ CUÛA NOÙ VEÀ NGÖÕ NGHÓA VAØ NGÖÕ AÂM Hoaøng Duõng* 1. Sau söï kieän Khuùc Thöøa Duï xöng neàn töï trò (naêm 906) vaø chieán thaéng cuûa Ngoâ Quyeàn (naêm 938), tieáng Haùn ôû Vieät Nam baét ñaàu bò taùch rôøi vôùi tieáng Haùn ôû Trung Quoác, ñi theo moät con ñöôøng rieâng, daàn daàn khaùc bieät veà caû ba phöông dieän ngöõ aâm, ngöõ nghóa vaø ngöõ phaùp, hình thaønh neân tieáng Haùn Vieät(1) (xem Nguyeãn Taøi Caån, 1998). Ñoùng moät vai troø raát quan troïng trong tieáng Vieät, tieáng Haùn Vieät töø laâu ñaõ thu huùt ñöôïc söï chuù yù cuûa nhieàu nhaø chuyeân moân (chaúng haïn, Nguyeãn Taøi Caån, 1979; Leâ Ñình Khaån, 2002). Nhöng phaàn lôùn coâng trình nghieân cöùu veà tieáng Haùn Vieät chuù troïng ñeán ngöõ aâm hay töø vöïng, maø ít quan taâm ñeán ngöõ phaùp. Baøi naøy taäp trung vaøo vieäc khaûo saùt khaû naêng keát hôïp cuûa caùc yeáu toá Haùn Vieät, töø ñoù xem xeùt söï taùc ñoäng cuûa noù veà maët ngöõ nghóa vaø ñoâi khi caû veà maët ngöõ aâm. Nhö theá, vuøng quan taâm cuûa baøi vieát laø giao dieän ngöõ phaùp - ngöõ nghóa - ngöõ aâm cuûa caùc yeáu toá Haùn Vieät. 2. Moät quan nieäm phoå bieán ôû nhöõng ngöôøi khoâng chuyeân moân, laø chæ chaáp nhaän khaû naêng keát hôïp [Haùn Vieät + Haùn Vieät].(2) Ñaây laø bieåu hieän ñieån hình cuûa chuû tröông ñaët söï “trong saùng” leân haøng ñaàu (purism), baát chaáp nhieàu cöù lieäu toàn taïi moät caùch raát phoå bieán trong thöïc teá tieáng Vieät hieän ñaïi. Quaû vaäy, deã daøng baét gaëp nhöõng danh ngöõ [Phi Haùn Vieät + Haùn Vieät](3) trong ñoù thaønh toá chính ñöùng sau. Yeáu toá phi Haùn Vieät coù theå laø thuaàn Vieät nhö trong beáp tröôûng, chuyeàn tröôûng, cöûa haøng tröôûng, maùy tröôûng, nhoùm tröôûng, quaày tröôûng, xoùm tröôûng, xoaén truøng/ xoaén khuaån, phaåy truøng/ phaåy khuaån. Neáu caùc danh ngöõ [Haùn Vieät + Haùn .