Bài viết gồm 3 đoạn trích từ 3 “văn bản” viết ở 3 thời điểm khác nhau, nhưng đều liên quan đến việc đi tìm mộ cụ Nguyễn Khắc Niêm. Đoạn 1 trích tiểu thuyết in năm 2010 của tác giả. Đoạn 2 trích nhật ký viết năm 1963, kể lại việc đi tìm mộ, vẽ sơ đồ để gởi cho anh trai là bác sĩ Nguyễn Khắc Viện mới về nước. Đoạn 3, trích hồi ký tác giả mới viết, nhìn lại sự việc trên với cách xét đoán bình tĩnh hơn sau gần nửa thế kỷ. Mời bạn đọc cùng tham khảo. | Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 6 (113) . 2014 113 ÑI TÌM MOÄ THAÀY, TÖØ THÖÏC TEÁ ÑEÁN TIEÅU THUYEÁT Nguyeãn Khaéc Pheâ* Anh chò em, caùc chaùu vaø baø con ñoïc tieåu thuyeát Bieát ñaâu ñòa nguïc thieân ñöôøng (Nxb Phuï nöõ, 2010, taùi baûn 2011) cuûa toâi haún coøn nhôù ñoaïn cuoái thuaät laïi chuyeán ñi ñaëc bieät cuûa ba anh em “Taâm, Höng, Thuûy” ñi tìm moä “Cuï Huy” vaøo khoaûng naêm 1978.(**) Trong chöông naøy coù ñoaïn Höng “töï pheâ phaùn” nghieâm khaéc söï “voâ ñaïo” cuûa mình ñaõ “boû queân” naém xöông taøn cuûa boá giöõa röøng bao naêm (do sôï bò “loä taåy” lyù lòch coù “veát” vì ñang phaán ñaáu vaøo Ñaûng), trong khi chính mình coâng taùc ngay treân con ñöôøng gaàn khu moä. Xin trích laïi ñoaïn ñoù: Moät chuyeán ñi ñaùng phaûi nhôù ñôøi nhö theá, vaäy maø chaúng ñeå laïi trong taâm töôûng Höng aán töôïng gì saâu ñaäm. Trong ñeâm tröôùc ngaøy leân taøu ñi vaøo Traïi Khe Saén, anh Taâm tæ maån hoûi han veà nhöõng giôø phuùt cuoái cuøng cuûa boá tröôùc khi phaûi vónh bieät ngöôøi thaân - naøo laø cuï coù aên uoáng ñöôïc gì khoâng? Coù daën doø gì khoâng? Coù ñau ñôùn laém khoâng? Khi giao vaøo traïi, coøn ñuû söùc maø töï böôùc ñi khoâng?. - Höng cuõng chaúng traû lôøi ñöôïc gì cuï theå. Höng chæ nhôù moät laàn, khi ngöôøi khieâng caùng ñi tröôùc huït chaân vaøo raõnh nöôùc khieán chieác voõng saït xuoáng neàn ñaù daêm, cuï Huy ñau ñôùn thoát keâu leân: “Sao khoâng cho Thaày cheát ñi ñeå caùc con ñôõ khoå ” Haûi ngoài hoùng chuyeän beân caïnh, cuõng thaáy caùi veû luùng tuùng nhö hoïc troø khoâng thuoäc baøi cuûa Höng, ñaõ phaûi buoâng lôøi cheâ traùch oâng anh-nhaø vaên voán luoân ñöôïc coâ toân suøng: “Anh thaät Chuyeän theá maø anh khoâng nhôù gì caû thì laï thaät!” Luùc ñoù, Höng chæ cuùi ñaàu noùi nhoû: “Laâu quaù roài Maø luùc ñoù anh coøn nhoû ” Khoâng! Khoâng ñôn giaûn nhö theá! Ñeâm aáy, Höng ñaõ traèn troïc maõi vì lôøi cheâ traùch cuûa coâ em. Laàn ñaàu tieân, anh moå xeû ñeán taän cuøng taâm traïng cuûa mình, ñau ñôùn .
