Bài viết gồm hai phần chính. Phần một đưa ra kiến giải của tác giả về cội nguồn của các địa danh Huế, Thừa Thiên, Thừa Thiên Huế đồng thời xác định vị trí của tiểu vùng văn hóa Huế (mà văn hóa Thừa Thiên Huế là hạt nhân của văn hóa xứ Huế) trong vùng văn hóa Bắc Miền Trung. Phần hai phân tích hiện tượng giao thoa giữa các lớp văn hóa trên vùng đất Thừa Thiên Huế. | Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 9-10 (116-117) . 2014 17 ÑOÂI NEÙT KHAÙI QUAÙT VEÀ VAÊN HOÙA THÖØA THIEÂN HUEÁ* Traàn Ñaïi Vinh** I. Vaên hoùa Thöøa Thieân Hueá trong vaên hoùa vuøng Baéc Mieàn Trung 1. Nhaän thöùc veà vuøng vaên hoùa Baéc Mieàn Trung Trong phaân vuøng vaên hoùa Vieät Nam, veà danh xöng, caùc nhaø nghieân cöùu vaên hoùa hoaëc duøng khaùi nieäm “Vuøng vaên hoùa Baéc Trung Boä” (Huyønh Khaùi Vinh)(1) hoaëc “Vuøng vaên hoùa duyeân haûi Baéc Trung Boä” (Ngoâ Ñöùc Thònh).(2) Vaän duïng caùch phaân vuøng vaên hoùa cuûa hai taùc giaû treân, keát hôïp vôùi danh xöng Baéc Mieàn Trung quen goïi hieän nay, chuùng toâi goïi laø vuøng vaên hoùa Baéc Mieàn Trung, coù ñòa phaän töø Thanh Hoùa ñeán Thöøa Thieân Hueá, laø ñòa baøn cuûa quaän Cöûu Chaân vaø moät phaàn quaän Nhaät Nam thôøi Baéc thuoäc, vaø laø caùc chaâu: Chaâu AÙi, chaâu Dieãn, chaâu Hoan, chaâu Laâm Bình, chaâu Thuaän, chaâu Hoùa ñôøi Traàn. Thôøi sô söû, phía baéc vuøng thuoäc vaên hoùa Ñoâng Sôn, phía nam laø vaên hoùa Sa Huyønh. Coù theå noùi ñaây laø vuøng ñeäm, vuøng trung gian giao thoa giöõa vaên hoùa Vieät Ñoâng Sôn vaø vaên hoùa Vieät Sa Huyønh, giöõa Ñaïi Vieät vaø Champa. Töø cuoái theá kyû XV ñeán troïn theá kyû XVI ñaây laø vuøng tieáp bieán vaø dung hôïp giöõa vaên hoùa Baéc Nam. Vai troø ñoù caøng phaùt huy töø cuoái theá kyû XVII ñeán theá kyû XX. Vuøng vaên hoùa naøy ñaõ baûo löu khaù beàn chaët voán töø coå cuûa daân toäc vaø caùc ñaëc tröng veà loái soáng, veà vaên minh vaät chaát vaø tinh thaàn cuûa ñaát nöôùc. Cuõng laø nôi coù moät soá truyeàn thoáng lao ñoäng caàn cuø, hoïc taäp sieâng naêng cuûa cö daân. Heä thoáng thaàn ñieän trong tín ngöôõng daân gian cuõng khaù ñoàng nhaát. Ñaây cuõng laø nôi phaùt tích cuûa caùc anh huøng cöùu nöôùc nhö Baø Trieäu, Döông Ñình Ngheä, Ngoâ Quyeàn, cuûa caùc trieàu ñaïi Tieàn Leâ, Haäu Leâ, cuûa trieàu ñaïi nhaø Hoà, cuûa caùc doøng chuùa Trònh, chuùa Nguyeãn, trieàu ñaïi Nguyeãn Taây Sôn vaø trieàu Nguyeãn Gia Mieâu, .
