Trong bài viết này, từ việc phân tích các thủ pháp nghệ thuật và nội dung tập phóng sự Túp lều nát của tác giả Nguyễn Trần Ai (tức học giả - nhà văn Nguyễn Đổng Chi, xuất bản năm 1937), người viết cho rằng tác phẩm này in dấu hiện trạng một thời quá khứ nhưng cũng gợi mở những vấn đề của xã hội Việt Nam hiện nay. | 142 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 3 (120) . 2015 80 NAÊM, TIEÁNG KEÂU, LÔØI VOÏNG, CHÖÕ KHAÉC* (Ñoïc Tuùp leàu naùt, phoùng söï cuûa Nguyeãn Ñoång Chi) Nguyeãn Thò Thanh Xuaân** Toâi gaëp Tuùp leàu naùt,(1) vaøo nhöõng ngaøy saép heát haïn noäp baøi cho Hoäi thaûo khoa hoïc nhaân kyû nieäm 100 naêm naêm sinh Giaùo sö Nguyeãn Ñoång Chi vaø ngay töùc thì, bò huùt töø teân saùch. Khôûi ñi töø moät xuùc ñoäng caù nhaân, hoaøn toaøn caûm tính, nhöng toâi bieát mình seõ phaûi vöôït qua traïng thaùi ñoù. Bôûi toâi ñang ñoái maët vôùi phoùng söï, moät theå loaïi cuûa söï thöïc, traàn truïi, gaân guoác, vaø bôûi toâi ñang ñi vaøo trang vieát cuûa Nguyeãn Ñoång Chi, moät nhaø vaên laøm khoa hoïc. Cuoäc gaëp gôõ muoän maøng naøy buoäc toâi chæ ñuû thôøi gian chaêm chuù vaøo vaên baûn, vaø toâi thöïc haønh Ñoïc Kyõ (CloseReading), doõi theo moái quan heä giöõa thuû phaùp vaø yù nghóa. Tuùp leàu naùt ñöôïc khôûi thaûo töø 1933 ñeán 1936, coâng boá naêm 1937: thôøi gian aáy ñeán nay xeâ xích trong khoaûng 80 naêm. Phaûi maát 80 naêm môùi coù cuoäc gaëp naøy, ñeå toâi nhaän ra töø ñoù moät giaù trò thaêm thaúm xuyeân qua Tieáng keâu, Lôøi voïng, Chöõ khaéc. Taäp phoùng söï ñöôïc xaây döïng treân moät caáu truùc khaù hieän ñaïi: Môû ñaàu laø nhöõng yeáu toá caän vaên baûn: Lôøi ñeà taëng, “Töïa” saùch; sau cuøng laø phaàn keát thuùc, taïm goïi laø Vó thanh (Hai böùc thö hay laø gan ruoät daân queâ) vaø phaàn vaên baûn laø 11 phoùng söï rôøi nhöng lieân keát nhau thaønh moät chuoãi lieân hoaøn. 1. Haõy ñoïc nhöõng yeáu toá caän vaên baûn Lôøi ñeà taëng naèm ñaàu saùch, trang troïng: “KÍNH DAÂNG Cuï Lôùn BUØI BAÈNG ÑOAØN,(***) ngöôøi naém caùn caân coâng baèng cuûa phaùp luaät, quyeån saùch thoâ bæ naøy”, töôûng nhö laø moät trao göûi töï nhieân cho moät ngöôøi caàm caân naûy möïc ñaùng tin caäy, kyø thöïc cuõng coù theå laø moät thuû phaùp ngheä thuaät: töø ñaây noäi dung quyeån saùch ñöôïc heù loä (vaán ñeà gaén lieàn vôùi luaät phaùp), töø ñaây taâm theá .
