Trong mấy chục năm vừa qua, nhiều thành tựu văn hóa từ thời các chúa Nguyễn (1558- 1775) và nhất là thời các vua Nguyễn (1802 - 1945) đã được Nhà nước vinh danh là Bảo vật quốc gia và UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới. Trong bài viết này sẽ giới thiệu đến bạn đọc về văn hóa Phú Xuân thời các chúa Nguyễn (1558-1775), văn hóa Phú Xuân - Huế thời vương triều Nguyễn (1802-1945). Qua ddos cho thấy vị thế văn hóa cố đô Huế trong lịch sử phát triển nền văn hóa Việt Nam. | 3 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 5 (122) . 2015 VAÊN HOÙA - LÒCH SÖÛ VÒ THEÁ VAÊN HOÙA COÁ ÑOÂ HUEÁ TRONG LÒCH SÖÛ PHAÙT TRIEÅN NEÀN VAÊN HOÙA VIEÄT NAM Phan Thuaän An* Theo ñaø Nam tieán cuûa daân toäc trong gaàn 10 theá kyû töø naêm 1075 döôùi thôøi nhaø Lyù, neàn vaên hoùa Vieät Nam ñaõ coù nhöõng böôùc phaùt trieån röïc rôõ ñoàng haønh vôùi doøng chaûy lieân tuïc cuûa lòch söû ñaát nöôùc. Treân con ñöôøng thieân lyù maø nôi xuaát phaùt laø chaâu thoå soâng Hoàng vaø choã ñeán laø ñoàng baèng soâng Cöûu Long aáy, boä ba ñòa danh Thaêng Long - Thuaän Hoùa - Gia Ñònh, hoaëc Haø Noäi - Hueá - Saøi Goøn, ñaõ thöôøng ñöôïc ngöôøi ñôøi vaø söû saùch trong nöôùc cuõng nhö treân theá giôùi duøng ñeå chæ ba coät moác quan troïng nhaát trong quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa lòch söû vaø vaên hoùa Vieät Nam. Trong hôn nöûa thieân nieân kyû hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa mình keå töø naêm 1306, vuøng ñaát Thuaän Hoùa - Phuù Xuaân - Hueá ñaõ keá thöøa doøng lòch söû vaø maïch vaên hoùa laâu ñôøi cuûa Thaêng Long (trong ñoù coù nhöõng yeáu toá Trung Hoa), tieáp thu moät soá yeáu toá vaên hoùa phöông Nam (keå caû moät ít yeáu toá Champa), vaø thích öùng vôùi phong thoå cuõng nhö moâi tröôøng thieân nhieân cuûa baûn ñòa ñeå daàn daàn taïo ra moät trung taâm vaên hoùa môùi trong neàn vaên hoùa Vieät Nam vaø ñaït ñeán ñænh cao cuûa neàn vaên minh Ñaïi Vieät vaøo theá kyû XIX. Vaøo naêm 1981, khi ñeán khaûo saùt coá ñoâ Hueá, oâng Toång Giaùm ñoác UNESCO baáy giôø laø . M’Bow ñaõ nhaän ñònh: “Hueá khoâng chæ laø moät maãu möïc veà kieán truùc maø coøn laø moät cao ñieåm veà tinh thaàn vaø moät trung taâm vaên hoùa soâi ñoäng - ôû ñoù ñaïo Phaät vaø ñaïo Khoång ñaõ thaám saâu, hoøa nhuyeãn vaøo truyeàn thoáng ñòa phöông, nuoâi döôõng moät tö töôûng toân giaùo, trieát hoïc vaø ñaïo lyù heát söùc ñoäc ñaùo”.(1) Ñeå ñaït ñeán “moät cao ñieåm veà tinh thaàn vaø moät trung taâm vaên hoùa soâi ñoäng” nhö theá, vuøng ñaát naøy ñaõ traûi qua moät quaù
