Công nữ Ngọc Vạn - người con gái thứ hai của chúa Sãi Nguyễn Phúc Nguyên - trong nhiều năm qua được các nhà nghiên cứu dần đi đến khẳng định về công lao mở cõi trên cương vị là Hoàng hậu nước Chân Lạp. Tuy nhiên, những bí ẩn về cuộc đời bà cho đến nay vẫn chưa được làm sáng tỏ. Qua việc phát hiện về lăng mộ, sắc phong và tín ngưỡng thờ phụng tôn thần Tống Sơn quận chúa Nguyễn Thị Ngọc Vạn tại Huế, tác giả mong muốn góp thêm vài cứ liệu cụ thể về vị trí của nhân vật lịch sử này ở vùng đất Dã Lê (Chánh - Thượng) của chốn Thần Kinh. | 54 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 9 (126) . 2015 TOÁNG SÔN QUAÄN CHUÙA NGUYEÃN THÒ NGOÏC VAÏN QUA SAÉC PHONG, LAÊNG MOÄ VAØ TÍN NGÖÔÕNG THÔØ PHUÏNG ÔÛ HUEÁ Voõ Vinh Quang* Nguyeãn Ñình Ñính** 1. Coâng nöõ Ngoïc Vaïn trong quan ñieåm cuûa caùc nhaø nghieân cöùu Coâng nöõ Ngoïc Vaïn - vò thöù nöõ cuûa Saõi vöông Nguyeãn Phuùc Nguyeân - tröôùc nay ñöôïc giôùi nghieân cöùu khaúng ñònh laø Hoaøng haäu Somdach Prea Peaccayo dey Preavoreac cuûa Quoác vöông Chey Chettha II (ôû ngoâi: 1618-1628) nöôùc Chaân Laïp. Söï khaúng ñònh aáy coù leõ baét nguoàn töø nhìn nhaän cuûa söû gia Phan Khoang trong Vieät söû xöù Ñaøng Trong (1969), oâng cho raèng: “. chuùa Hy Toâng coù 4 ngöôøi con gaùi, hai naøng Ngoïc Lieân, Ngoïc Ñaõnh [töùc Ngoïc Ñónh] thì coù cheùp roõ söï tích choàng con, coøn hai naøng Ngoïc Vaïn, Ngoïc Khoa thì cheùp “khuyeát truyeän”, nghóa laø khoâng roõ tieåu truyeän, töùc laø khoâng bieát choàng con theá naøo. Vaäy ngöôøi gaû cho vua Chey Chetta II phaûi laø Ngoïc Vaïn hoaëc Ngoïc Khoa”.(1) Tieáp ñoù, naêm 1973, ôû saùch Bieân Hoøa söû löôïc toaøn bieân, taäp 2, muïc “Anh thô, Lieät nöõ”, taùc giaû Löông Vaên Löïu xaùc quyeát raèng “Coâng chuùa Ngoïc Vaïn (Hoaøng haäu Thuûy-Chaân-laïp) môû ñöôøng Nam tieán ñeán ñaát Ñoàng Nai”.(2) OÂng ñaõ daønh 6 trang saùch (töø trang 89 ñeán trang 95) ñeå chöùng minh veà coâng lao “moâi giôùi môû ñöôøng” cuûa coâng nöông Ngoïc Vaïn ñoái vôùi tieán trình Nam tieán cuûa chuùa Nguyeãn: “Rieâng ñoái vôùi Ngoïc Vaïn coâng chuùa, ñaõ laøm moâi giôùi môû ñöôøng cho caû moät Vieät toäc Nam tieán vaø khai khaån mieàn Ñoâng phoá hoang vu, nhôø ñoù ñeán nay tænh nhaø ñöôïc trôû thaønh Ñoâng ñoâ Nam Vieät.”.(3) Naêm 1995, Ban Trò söï Nguyeãn Phuùc toäc thöïc hieän boä tö lieäu toâng phaû raát quan troïng: Nguyeãn Phuùc toäc theá phaû, taïi muïc “ñöùc Thaàn Toâng Hieáu Chieâu Hoaøng Ñeá, huùy Nguyeãn Phuùc Lan (1601-1648) Thöôïng vöông (chuùa Thöôïng)” khi noùi veà anh chò em cuûa chuùa Thöôïng ñaõ vieát: “Nguyeãn
