Trong bài viêt này, tác giả trình bày hướng tiếp cận mới về bức quốc thư của chính quyền Đàng Trong gởi Công ty Đông Ấn Hà Lan (Vereenigde Oost-Indische Compagnie, ) vào niên hiệu Vĩnh Tộ thứ 8 (năm 1626). Hy vọng tư liệu này sẽ góp phần giải mã một số vấn đề quan trọng liên quan đến lịch sử xã hội Đàng Trong cũng như mối quan hệ với Hà Lan đương thời. | 18 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 1 (127) . 2016 VEÀ BÖÙC QUOÁC THÖ CUÛA TRAÁN THUÛ ÑAØNG TRONG GÔÛI COÂNG TY ÑOÂNG AÁN HAØ LAN ÔÛ BATAVIA (INDONESIA) NAÊM 1626 Voõ Vinh Quang* 1. Lôøi môû Theá kyû XVII ôû Vieät Nam ñöôïc xem laø theá kyû cuûa ngoaïi thöông vaø bang giao quoác teá. Ñaët trong boái caûnh cuûa “Southeast asia’s age of commerce”(1) (kyû nguyeân thöông maïi Ñoâng Nam AÙ) vôùi neàn haûi thöông theá giôùi “chuyeån mình” moät caùch maïnh meõ, cuøng vôùi ñoù laø söï tích cöïc hoøa nhaäp veà ngoaïi thöông cuûa caû hai taäp ñoaøn phong kieán Leâ-Trònh (Ñaøng Ngoaøi) - Chuùa Nguyeãn (Ñaøng Trong) ñaõ taïo neân söï naêng ñoäng ñaëc bieät trong chính saùch giao thöông Ñaïi Vieät ñöông thôøi. Neáu ôû Ñaøng Ngoaøi, nhu caàu trao ñoåi buoân baùn cuûa chính trieàu Leâ-Trònh thöïc söï khoâng mang tính caáp thieát, thì ñoái vôùi xöù Nam Haø “ngoaïi thöông ñaõ trôû thaønh yeáu toá quyeát ñònh trong toác ñoä phaùt trieån cuûa Ñaøng Trong. Ngoaøi thöông nghieäp, khoâng gì khaùc coù theå giuùp hoï Nguyeãn xaây döïng moät caùch nhanh choùng vuøng ñaát ít nhaân löïc naøy ñeå coù theå ñöông ñaàu noåi vôùi moät vuøng ñaát coù soá tieàm löïc nhieàu gaáp ñoâi, gaáp ba Ñaøng Trong veà moïi maët. Ñoái vôùi caùc nöôùc khaùc ôû Ñoâng Nam AÙ, vaán ñeà ngoaïi thöông coù theå chæ laø vaán ñeà laøm giaøu, nhöng ñoái vôùi Ñaøng Trong vaøo buoåi ñaàu, ñaây laø moät vaán ñeà soáng coøn”.(2) Vì vaäy, töø sau naêm Canh Tyù (1600), khi Chuùa Nguyeãn Hoaøng quay veà traán nhaäm Thuaän Quaûng, vieäc phaùt trieån quan heä thöông maïi vôùi caùc nöôùc, treân cô sôû bang giao höõu haûo, ñoâi beân cuøng coù lôïi ñaõ ñöôïc xem laø vaán ñeà troïng yeáu lieân quan ñeán söï toàn vong cuûa cô nghieäp nhaø Nguyeãn. Vôùi nhieàu thöông caûng quoác teá ñöôïc môû roäng treân toaøn vuøng Thuaän Quaûng, caùc Chuùa Nguyeãn ñaõ tích cöïc goïi môøi vaø taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho thuyeàn buoân caùc nöôùc ñeán vôùi Ñaøng Trong. Vaøi naêm trôû laïi ñaây, nhieàu coâng trình nghieân cöùu .
