Nội dung chính của bài viết là phân tích Cấu trúc nghệ thuật của Tập truyện Pêtécbua dựa trên những biến cố kì quặc, khác thường. Biến cố phi lí, hoang đường giúp nhà văn nhìn thấy những ngóc ngách bí ẩn của xã hội Pêtécbua và đưa ra những khái quát quan trọng. Sự kết hợp giữa yếu tố hoang đường và những chi tiết hiện thực là một trong những đặc điểm cơ bản của thi pháp Gôgôn | Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP Số 17 năm 2009 Kỉ niệm 200 năm sinh N. V. Gôgôn (1809 - 2009) YẾU TỐ HOANG ĐƯỜNG TRONG TẬP TRUYỆN PÊTÉCBUA CỦA N. V. GÔGÔN Trần Thị Quỳnh Nga* N. V. Gôgôn là một trong những ngôi sao sáng rực trên bầu trời văn học Nga thế kỉ XIX. Tập truyện Pêtécbua chỉ là một mảng trong sự nghiệp sáng tác của Gôgôn nhưng chiếm vị trí quan trọng. Tác phẩm này như bức tranh nhỏ góp phần cùng bức chân dung vĩ đại Những linh hồn chết miêu tả toàn cảnh xã hội Nga đương thời. Qua tác phẩm, Gôgôn thể hiện rất rõ bút lực và phản xạ nghệ sĩ thiên tài trước các hiện tượng cuộc sống. Mỗi chi tiết, mỗi sự kiện với ông đều có tiếng nói, có ngôn ngữ nghệ thuật, để từ đó, khái quát thành những vấn đề xã hội lớn lao. Ngòi bút Gôgôn khi tiếp cận, cảm thụ và phản ánh hiện thực đã tỏ ra không đơn điệu. Có khi nó như lưỡi dao chạm trổ sắc bén, mổ xẻ hiện thực một cách tỉ mỉ, trần trụi, có khi lại phản ánh hiện thực bằng những yếu tố kì ảo. Nếu như “cái sức mạnh khủng khiếp của tài năng Sêkhốp chính là ở chỗ ông không bao giờ tự bịa đặt ra một cái gì không có trên đời này” (M. Gorki) thì việc sử dụng yếu tố hoang đường là nét nghệ thuật độc đáo, thể hiện cá tính sáng tạo của Gôgôn. Yếu tố hoang đường trong Tập truyện Pêtécbua đã được nhắc đến trong nhiều chuyên luận nghiên cứu về Gôgôn. N. Xtêpanôp đánh giá: “Yếu tố hoang đường là phương tiện vạch trần có tính chất trào phúng cái giả dối, ti tiện, làm sâu sắc hơn tính điển hình của hiện thực” [1]. X. Masinxki nhấn mạnh: “Cấu trúc nghệ thuật của Tập truyện Pêtécbua dựa trên những biến cố kì quặc, khác thường. Biến cố phi lí, hoang đường giúp nhà văn nhìn thấy những ngóc ngách bí ẩn của xã hội Pêtécbua và đưa ra những khái quát quan trọng. Sự kết hợp giữa yếu tố hoang đường và những chi tiết hiện thực là một trong những đặc điểm cơ bản của thi pháp Gôgôn” [2]. Xét về khái niệm, hoang đường (tiếng Hilạp: Phantastiké, tiếng Pháp: Fantastique, tiếng Nga: Fantaxtika) là cái không có thực, phi lí, kì ảo, siêu nhiên. Đó là thế
