Bài báo này trình bày những kết quả nghiên cứu về chuyển pha nhiệt trong hệ boson hai thành phần hoà tan nhờ sử dụng phương pháp tác dụng hiệu dụng Cornwall-Jackiw-Tomboulis trong gần đúng bong bong kép cải tiến. Kết quả cho thấy chuyển pha nhiệt trong hệ là chuyển pha loại hai, xảy ra khi nhiệt độ được hạ xuống đến giá trị tới hạn theo một trong hai kịch bản: chuyển pha phục hồi đối xứng hoặc chuyển pha phục hồi phá vỡ đối xứng nghịch đảo. | BÀI BÁO KHOA HỌC HIỆN TƯỢNG PHÁ VỠ ĐỐI XỨNG NGHỊCH ĐẢO TRONG CHUYỂN PHA NHIỆT Ở HỆ BOSON HAI THÀNH PHẦN Đặng Thị Minh Huệ1, Nguyễn Tuấn Anh2 Tóm tắt: Chuyển pha nhiệt là sự thay đổi về chất trạng thái của hệ tại điểm chuyển pha khi nhiệt độ thay đổi đạt đến giá trị tới hạn. Loại chuyển pha nhiệt và các kịch bản chuyển pha được xác định qua việc khảo sát sự phụ thuộc nhiệt độ của các tham số trật tự đặc trưng cho hệ. Bài báo này trình bày những kết quả nghiên cứu về chuyển pha nhiệt trong hệ boson hai thành phần hoà tan nhờ sử dụng phương pháp tác dụng hiệu dụng Cornwall-Jackiw-Tomboulis trong gần đúng bong bong kép cải tiến. Kết quả cho thấy chuyển pha nhiệt trong hệ là chuyển pha loại hai, xảy ra khi nhiệt độ được hạ xuống đến giá trị tới hạn theo một trong hai kịch bản: chuyển pha phục hồi đối xứng hoặc chuyển pha phục hồi phá vỡ đối xứng nghịch đảo. Từ khóa: Giá trị tới hạn, tham số trật tự, thế hiệu dụng, phục hồi đối xứng, phá vỡ đối xứng nghịch đảo. 1. ĐẶT VẤN ĐỀ Những năm gần đây, có nhiều công trình nghiên cứu về chuyển pha nhiệt trong hệ boson hai thành phần cả về lý thuyết lẫn thực nghiệm (Alexander L. F. and Christopher J. F., 2012; Anderson R. P et al, 2009; Cornell E. A. and Weiman C. E., 2002; Tran Huu Phat et al, 2009), đặc biệt là nghiên cứu của nhóm Carl Wieman, Eric Cornell và Wolfgang Ketterle thuộc Đại học bang Colorado - Mỹ đã giành được giải Nobel vật lý năm 2001 (The Nobel Prize in Physics , 2001). Kể từ thành công vang dội này, có nhiều công trình nghiên cứu về tính chất và cấu trúc pha tồn tại của hệ boson hai thành phần khi chuyển pha nhiệt xảy ra. Tuy nhiên, cho đến nay vẫn chưa có công trình khoa học nào công bố sự tồn tại của hiện tượng phá vỡ đối xứng nghịch đảo (ISB) trong hệ – là hiện tượng được cho là rất hiếm xảy ra trong tự nhiên. Trong khi đó, thực nghiệm đã chứng minh rằng hoàn toàn có thể tồn tại nhiều loại chuyển pha được tạo bằng cách đơn giản là điều chỉnh các tham số (Cornell E. A. and Weiman C. E., 2002). Tức là, nghiên
