Lịch sử lý luận phê bình văn học Trung Quốc đương đại (1949 - nay) đã từ những bước đường phát triển gian nan rơi vào sai lầm, khủng hoảng rồi từng bước hòa cùng không khí chung của thời đại, giải thoát khỏi sự trói buộc của đường lối “cực tả” trong Đại cách mạng văn hóa, bước vào công cuộc cải cách mở cửa với những thành tựu rực rỡ. | THÔNG TIN - TƯ LIỆU KHOA HỌC Bùi Thị Thiên Thai Đặc điểm của lý luận phê bình văn học Trung Quốc đương đại Bùi Thị Thiên Thai * Tóm tắt: Lịch sử lý luận phê bình văn học Trung Quốc đương đại (1949 - nay) đã từ những bước đường phát triển gian nan rơi vào sai lầm, khủng hoảng rồi từng bước hòa cùng không khí chung của thời đại, giải thoát khỏi sự trói buộc của đường lối “cực tả” trong Đại cách mạng văn hóa, bước vào công cuộc cải cách mở cửa với những thành tựu rực rỡ. Những kinh nghiệm thành công hoặc bài học thất bại của lý luận phê bình văn học Trung Quốc đương đại sẽ cung cấp cho giới lý luận phê bình văn học cũng như giới sáng tác văn học Việt Nam một tài liệu tham khảo hữu ích trên hành trình hiện đại hóa. Từ khóa: Lý luận phê bình; văn học; Đại cách mạng văn hóa; Trung Quốc. 1. Mở đầu Theo cách hiểu thông thường của giới nghiên cứu văn học Trung Quốc, khái niệm “hiện đại” có một ý nghĩa đặc định, chỉ thời gian 30 năm từ Cách mạng văn học Ngũ Tứ đến khi nước Trung Quốc ra đời (1919 1949), giai đoạn trước đó gọi là cận đại, giai đoạn sau đó gọi là đương đại. Những năm 80 của thế kỷ XX, đã có người đề xuất mệnh đề “văn học Trung Quốc thế kỷ XX” (tức không phân cắt rạch ròi hiện đại đương đại) như Tiền Lý Quần, Trần Bình Nguyên, Hoàng Tử Bình. Quan niệm phân kỳ phổ biến vẫn là phân cắt hiện đại, đương đại bằng mốc lịch sử 1949, tức là năm thành lập nước Trung Quốc mới. Rất nhiều công trình lịch sử lí luận phê bình văn học (dưới đây gọi tắt là văn luận) hiện đại đại thể đều phân chia như vậy. Hiện nay, giới nghiên cứu Trung Quốc đang có khuynh hướng vượt qua cách phân kỳ truyền thống này, kéo dài thời kỳ hiện đại từ 1949 đến 1979 đồng thời mốc khởi đầu của thời kỳ hiện đại cũng có thể lùi sâu hơn trước 1919; không những thế, lịch sử văn luận Trung Quốc xét về không gian còn có xu hướng mở rộng từ đại lục ra Đài Loan, Hồng Kông, Ma Cao.(*)Tuy nhiên, trong bài viết này, chúng tôi vẫn theo cách phân kỳ đơn giản và thông dụng nhất, tức coi thời điểm 1949 là khởi
