Xã hội loài người luôn phải đối mặt với các thảm họa tự nhiên (THTN). Do tác động của biến đổi khí hậu (BĐKH) nên các THTN khốc liệt hơn, xảy ra với tần suất nhiều hơn và ở phạm vi rộng hơn. Tác động của BĐKH ở nước ta ngày càng tăng và theo đó các THTN cũng nhiều hơn, gây thiệt hại lớn hơn. | Ứng phó thảm họa tự nhiên trong bối cảnh biến đổi khí hậu ở Việt Nam Nguyễn Danh Sơn* Tóm tắt: Xã hội loài người luôn phải đối mặt với các thảm họa tự nhiên (THTN). Do tác động của biến đổi khí hậu (BĐKH) nên các THTN khốc liệt hơn, xảy ra với tần suất nhiều hơn và ở phạm vi rộng hơn. Tác động của BĐKH ở nước ta ngày càng tăng và theo đó các THTN cũng nhiều hơn, gây thiệt hại lớn hơn. Ứng phó với THTN trước hết là ứng phó của cộng đồng. Ứng phó của cộng đồng với THTN ở nước ta bên cạnh những điểm mạnh (như kinh nghiệm, sự cố kết cộng đồng trong đối phó với hiểm nguy; mạng lưới tổ chức xã hội; chính sách và sự hỗ trợ của Nhà nước) còn có những hạn chế về nhận thức, hành động của người dân quản lý nhà nước. Yếu kém trong hoạch định và tổ chức thực hiện chính sách làm cho việc ứng phó cộng đồng với THTN ở nước ta thời gian qua chưa phát huy được tốt sức mạnh của các bên liên quan. Từ khóa: Thảm họa tự nhiên; ứng phó cộng đồng; liên kết cộng đồng; biến đổi khí hậu. 1. Mở đầu Theo ước tính của quốc tế và Việt Nam, chưa kể thiệt hại về người, hàng năm ở nước ta thiên tai gây thiệt hại tương đương khoảng 1,5 - 1,8% GDP. Thiên tai ở nước ta hiện nay không chỉ chủ yếu là lụt, bão như trước đây nữa mà đã mở rộng hơn nhiều do tác động của BĐKH. Đó cũng là một lý do chủ yếu dẫn đến sự ra đời của Luật Phòng, chống thiên tai do Quốc Hội ban hành năm 2013 thay thế Pháp lệnh phòng, chống lụt, bão trước đó (ban hành năm 1993). Con người quá nhỏ bé so với thiên nhiên nên sự liên kết các cá nhân, các nhóm xã hội lại với nhau ứng phó với THTN là một tất yếu để sinh tồn và phát triển. Ứng phó với các thảm họa nói chung và THTN nói riêng luôn là ứng phó của cộng đồng hiểu theo nghĩa rộng của từ này, bởi lẽ thảm họa 8 luôn đi liền với những mất mát, tổn thất vật chất và tinh thần vô cùng to lớn vượt quá khả năng chịu đựng và khắc phục của từng cá nhân và gia đình. Ứng phó cộng đồng với THTN về bản chất là một dạng hành động xã hội phản ứng trước hoàn cảnh hay tình huống nguy cấp, khó .
