nghèo đói và môi trường đô thị | VĂN HÓA TÂM LINH VÀ PHÁT TRIỂN: TÍN NGƯỠNG THIÊN HẬU TẠI NAM BỘ VIỆT NAM Nguyễn Ngọc Thơ( ) (Đã đăng trên TC Phát triển Kinh tế - Xã hội Đà Nẵng, tháng 6/2012) 1. Nguồn gốc, quá trình phát triển và truyền bá đến Việt Nam Tín ngưỡng Ma Tổ - Thiên Hậu (Mazu – Tianhou) hình thành tại đảo Mi Châu, Phổ Điền, Phúc Kiến (Meizhou, Putian, Fujian) vào thời Tống ở Trung Quốc. Bà tên thật là Lâm Mặc (林默 Lin Mo) thường được gọi là Lâm Mặc Nương (林默娘 Lin Moniang), sinh ngày 23 tháng 3 năm 960, là một shaman nổi tiếng (Mã Thư Điền, Mã Thư Hiệp 2006: 810). Bà vốn là người Đản Dân (Dan’min, còn gọi là Long nhân (龙人 người Rồng), Giao nhân (鲛人) – một nhánh hậu duệ người Mân Việt (闽越 Minyue) cổ chuyên sống bằng nghề cá và trao đổi hàng hóa trên sông, biển. Thư tịch Trung Quốc Đại Thanh hội điển sự lệ, Bồ Tát ngoại truyện, các sách địa phương chí . có ghi chép: bà Lâm Mặc rất thông minh, tháo vát, giúp dân vượt hoạn nạn và dạy dân cách sống văn minh, thoát bệnh tật. Một ngày nọ bà ngủ trưa, thấy cha và anh trai gặp bão biển, bà dùng năng lực đặc biệt cứu được anh trai. Trong khi đang cố gắng cứu cha thì bà bị mẹ lay dậy nên không cứu được cha. Về sau bà thường dùng năng lực thần thánh của mình để cứu giúp dân, bao gồm dạy dân dùng rau rong biển cứu đói, cầu mưa, treo chiếu làm buồm, hàng phục hai thần Thuận Phong Nhĩ và Lí Thiên Nhãn, giải trừ thủy tai – quái phong, thu phục nhị quái, chữa bệnh cứu dân, nhận bùa dưới giếng, thăng thiên ở đảo Mi Châu . (Phan Thị Hoa Lý 2010). Người đời tin rằng bà là con gái Ngọc hoàng. Bà qua đời đời ngày 9 tháng 9 năm 987 ở tuổi 28, ban đầu dân ở đảo Mi Châu dựng miếu thờ bà, gọi là Ma Tổ. Tương truyền bà thường hiển linh cứu giúp người đi biển nên dân gian ví bà là vị hải thần(1) (Chu Thiên Thuận 1990: 86; Lý Lộ Lộ 1995: 19-23 ; La Xuân Vinh 2006: 1-4)). Đến năm 1086, nhà Nam Tống chính thức cổ xúy cho tín ngưỡng này, nhờ vậy phạm vi ảnh hưởng càng ngày càng mở rộng. Đến thời Nguyên, Ma Tổ được phong làm Thiên phi (天妃, năm 1354), từ đó tín .
