Bài viết này thực hiện việc đánh giá định lượng tác động của hồ chứa Ba Hạ và hồ Sông Hinh đến chế độ bùn cát tại trạm thủy văn Củng Sơn (12 km về phía hạ lưu hồ chứa Ba Hạ và cách cửa sông Đà Diễn 45 km). Nghiên cứu sử dụng các pháp phân tích, thống kê, sử dụng chuỗi số liệu lưu lượng và độ đục quan trắc tại trạm thủy văn Củng Sơn giai đoạn 1977 đến 2016. | Tạp chí Khoa học ĐHQGHN: Các Khoa học Trái đất và Môi trường, Tập 33, Số 4 (2017) 127-134 Nghiên cứu sự thay đổi chế độ bùn cát tại hạ lưu sông Ba dưới tác động của hệ thống hồ chứa Nguyễn Tiền Giang1,*, Hoàng Thu Thảo1, Trần Ngọc Vĩnh2, Phạm Duy Huy Bình2, Vũ Đức Quân1 1 Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, ĐHQGHN, 334 Nguyễn Trãi, Thanh Xuân, Hà Nội, Việt Nam 2 Trung tâm Động lực học Thủy khí Môi trường, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, ĐHQGHN, 334 Nguyễn Trãi, Hà Nội, Việt Nam Nhận ngày 22 tháng 11 năm 2017 Chỉnh sửa ngày 16 tháng 12 năm 2017; Chấp nhận đăng ngày 29 tháng 12 năm 2017 Tóm tắt: Hệ thống hồ chứa trên lưu vực sông Ba đã và đang có những tác động đến chế độ thủy văn, thủy lực và bùn cát ở vùng hạ lưu sông. Mất cân bằng bùn cát dẫn đến các hệ quả như xói lòng, bờ sông, thiếu hụt lượng phù sa cung cấp cho vùng đồng bằng hạ du và có thể là một phần nguyên nhân gây bồi lấp/xói lở khu vực cửa sông. Nghiên cứu này thực hiện việc đánh giá định lượng tác động của hồ chứa Ba Hạ và hồ Sông Hinh đến chế độ bùn cát tại trạm thủy văn Củng Sơn (12 km về phía hạ lưu hồ chứa Ba Hạ và cách cửa sông Đà Diễn 45 km). Nghiên cứu sử dụng các pháp phân tích, thống kê, sử dụng chuỗi số liệu lưu lượng và độ đục quan trắc tại trạm thủy văn Củng Sơn giai đoạn 1977 đến 2016. Kết quả đánh giá cho thấy hệ thống 2 hồ chứa này có tác động lớn đến chế độ bùn cát, đặc biệt là giai đoạn khi hồ Ba Hạ đi vào hoạt động với tổng lượng bùn cát lơ lửng trung bình năm giai đoạn trước và sau năm 2008 giảm đi đáng kể từ khoảng 2,5 triệu tấn/năm xuống còn khoảng 1 triệu tấn/năm. Từ khóa: Hồ chứa, sông Ba, chế độ bùn cát, bùn cát lơ lửng, trạm Củng Sơn. 1. Giới thiệu chung gây ra hiện tượng xâm nhập mặn [1], ảnh hưởng đến hệ sinh thái [2] hoặc có thể gây ra lũ lụt nhân tạo do vận hành điều tiết hồ không hợp lý [3], đặc biệt là các hiện tượng bồi lấp sạt lở bờ sông và cửa sông do sự mất cân bằng bùn cát gây ra bởi hệ thống hồ chứa [4]. Các nghiên cứu thể giới đã chỉ ra rằng hệ thống hồ chứa .
