Ngôn ngữ luôn vận động, biến chuyển không ngừng để đáp ứng nhu cầu ngày một lớn của xã hội (nhu cầu cần biểu đạt các khái niệm, sự vật mới xuất hiện gắn liền với mong muốn biểu đạt các thuộc tính của nó). Thành ngữ là một đơn vị của kho từ vựng ngôn ngữ, vì thế nó cũng không nằm ngoài quy luật đó. | NGÔN NGỮ SỐ 4 2012 TÌM HIỂU CÁCH SÁNG TẠO VÀ SỬ DỤNG CỤM TỪ MANG TÍNH THÀNH NGỮ MỚI TRÊN BÁO CHÍ (Từ năm 2000 đến nay) NGÔ THỊ THU HƯƠNG* 1. Mở đầu . Ngôn ngữ luôn vận động, biến chuyển không ngừng để đáp ứng nhu cầu ngày một lớn của xã hội (nhu cầu cần biểu đạt các khái niệm, sự vật mới xuất hiện gắn liền với mong muốn biểu đạt các thuộc tính của nó). Thành ngữ là một đơn vị của kho từ vựng ngôn ngữ, vì thế nó cũng không nằm ngoài quy luật đó. Có nhiều cách hiểu về thành ngữ, hầu hết đều cho rằng đó là những cụm từ vừa có tính ổn định, cố định về thành phần từ vựng và cấu trúc; vừa có tính hoàn chỉnh và bóng bảy về nghĩa [5], được dùng với chức năng như từ, mệnh đề trong câu [8]. Trên thực tế đã xuất hiện một loại đơn vị giáp ranh giữa cụm từ tự do và thành ngữ, được sử dụng như một dạng biến thể (nhưng không phải là biến thể) của thành ngữ trong câu/ phát ngôn. Những đơn vị này, mặc dù tính thành ngữ không cao (độ ổn định về cấu trúc, tính hoàn chỉnh về ngữ nghĩa) so với thành ngữ điển hình, nhưng chúng lại có tính thời sự, phản ánh đúng thực tế tại thời điểm sử dụng. Vì thế, chúng tôi chọn những cụm từ có tính thành ngữ mới xuất hiện trong những năm gần đây (từ năm 2000 đến nay) làm đối tượng khảo sát với những hướng tiếp cận sau: 1) Hình thức (số tiếng); 2) Cơ chế cấu tạo; 3) Nguồn gốc; 4) Kiểu cấu tạo, 5) Tần số xuất hiện của các cụm từ mang tính thành ngữ để thấy được sự sáng tạo và sử dụng chúng trên báo chí nói riêng và trong tiếng Việt nói chung. . Từ 1182 trang báo (gồm nhiều thể loại báo khác nhau), chúng tôi lựa chọn được 207 cụm từ mang tính thành ngữ được coi là mới (theo cảm nhận của người bản ngữ). Chúng tôi tiến hành đối chiếu với một số quyển từ điển thành ngữ tiếng Việt đã xuất bản trước đây như: Từ điển thành ngữ và tục ngữ Việt Nam (Vũ Dung, Vũ Thuý Anh, Vũ Quang Hào, 1995); Từ điển Thành ngữ và tục ngữ Việt Nam (Nguyễn Lân, 1989); Kể chuyện thành ngữ, tục ngữ Việt Nam (Hoàng Văn Hành, 1994); Từ điển giải thích thành ngữ tiếng Việt .
