Bài viết này nghiên cứu xây dựng được phương pháp định tính và định lượng được hợp chất chính của khổ sâm cho lá là CT1 trong một số mẫu lá và cành khổ sâm cho lá thu hái tại miền bắc Việt Nam. | Tạp chí Khoa học ĐHQGHN: Khoa học Y Dược, Tập 33, Số 1 (2017) 51-59 Xây dựng phương pháp định tính, định lượng hoạt chất ent-7 -hydroxy-15-oxokaur-16-en-18-yl acetate trong dược liệu khổ sâm cho lá (Croton tonkinensis Gagnep.) Nguyễn Văn Thoan1, Bùi Mạnh Hùng2, Nguyễn Thị Hà Ly3, Phương Thiện Thương3,* 1 Viện nghiên cứu phát triển Y dược Phương Đông, 19 Nguyễn Ngọc Nai, Thanh Xuân, Hà Nội, Việt Nam 2 TrườngTHPT chuyên Hà Nội - Amsterdam, Số 1, Hoàng Minh Giám, Cầu Giấy, Hà Nội, Việt Nam 3 Khoa Hóa phân tích - Tiêu chuẩn, Viện Dược liệu, 3B, Quang Trung, Hoàn Kiếm, Hà Nội, Việt Nam Nhận ngày 3 tháng 4 năm 2017 Chỉnh sửa ngày 27 tháng 4 năm 2017; Chấp nhận đăng ngày 14 tháng 6 năm 2017 Tóm tắt: Hợp chất ent-7β-hydroxy-15-oxo kaur-16-en-18-yl acetat (CT1) là thành phần chính của dược liệu chỉ được tìm thấy duy nhất trong loài Croton tonkinensis Gagnep. và có nhiều tác dụng dược lý quan trọng nên có thể coi là hoạt chất đặc trưng cho loài này. Tuy nhiên, Dược điển Việt Nam IV (2009) có quy định việc định tính dược liệu khổ sâm cho lá theo dược liệu đối chiếu mà chưa sử dụng chất CT1 làm chất đánh dấu. Kết quả của nghiên cứu này cho biết có thể sử dụng sắc ký lớp mỏng và sắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC) để định tính chất CT1 trong dược liệu khổ sâm cho lá. Nghiên cứu cũng đã xây dựng được qui trình định lượng hợp chất CT1 trong dược liệu khổ sâm cho lá bằng kỹ thuật RP-HPLC và đã thẩm định các thông số cần thiết theo hướng dẫn chung của EMA. Kết quả định lượng chất CT1 trong một số mẫu khổ sâm thu hái tại miền Bắc cho thấy hàm lượng chất này trong lá là 0,507-1,274%, trong cành non là 0,318-0,461% và trong cành già là 0,1350,176%, gợi ý rằng nên thu hái lá để thu được mẫu có hàm lượng CT1 cao, dược liệu có thể có tác dụng tốt nhất. Các kết quả thu được gợi ý có thể sử dụng chất đối chiếu CT1 cho việc nâng cấp tiêu chuẩn hóa và kiểm nghiệm dược liệu khổ sâm cho lá trong chuyên luận Dược điển Việt Nam. Từ khóa: Crotonis tonkinensis, ent-7β-hydroxy-15-oxo .
