Chính sách của Triều Nguyễn đối với Phật giáo và sự mâu thuẫn của nó đối với hiện thực

Bài viết Chính sách của Triều Nguyễn đối với Phật giáo và sự mâu thuẫn của nó đối với hiện thực bàn về sự phát triển của Nho, Lão, Phật trong lịch sử Việt Nam; Lí giải cho việc Phật giáo mất hẳn địa vị quốc giáo,. Mời các bạn cùng xem chi tiết bài viết. | Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 3 - 2012 22 T«n gi¸o vµ d©n téc CHÝNH S¸CH CñA TRIÒU NGUYÔN §èI VíI PHËT GI¸O Vµ Sù M¢U THUÉN CñA Nã §èI VíI HIÖN THùC Lª Cung(*) µn vÒ sù ph¸t triÓn cña Nho, L·o, hiÖu lµ Gia Long (1802), më ®Çu triÒu ®¹i Duy Anh viÕt: “Nöa triÒu TrÇn ., tõ ®êi trong nh÷ng ­u thÕ lín nhÊt cña triÒu B PhËt trong lÞch sö ViÖt Nam, §µo Chu V¨n An, Nho häc b¾t ®Çu th¾ng PhËt häc. Nh­ng sang ®Õn ®êi Lª, ®êi NguyÔn th× Nho gi¸o míi chiÕm ®Þa vÞ ®éc t«n” . (1) §ã lµ mét nhËn xÐt kh¸ x¸c ®¸ng. Nghiªn cøu lÞch sö ViÖt Nam nãi chung vµ lÞch sö PhËt gi¸o ViÖt Nam nãi riªng, ®iÒu mµ §µo Duy Anh nhËn xÐt, chóng ta dÔ dµng nhËn thÊy. NÕu nh­ c¸c triÒu ®¹i Lý, TrÇn, PhËt gi¸o h­ng thÞnh, gi÷ ®Þa vÞ quèc gi¸o th× ë c¸c triÒu Lª, NguyÔn, PhËt gi¸o mÊt ®i ®Þa vÞ nãi trªn. LÝ gi¶i cho viÖc PhËt gi¸o mÊt h¼n ®Þa vÞ quèc gi¸o ë c¸c triÒu Lª, triÒu NguyÔn ®ßi hái ph¶i cã mét c«ng tr×nh nghiªn cøu trªn nhiÒu lÜnh vùc liªn quan, trong ®ã kh«ng thÓ kh«ng ®Ò cËp ®Õn chÝnh s¸ch cña mçi triÒu ®¹i ®èi víi PhËt gi¸o. Bµi viÕt nµy gãp mét phÇn nhá trong viÖc t×m hiÓu chÝnh s¸ch cña triÒu NguyÔn ®èi víi PhËt gi¸o; tõ ®ã, thö xem PhËt gi¸o ®· cã vai trß, vÞ trÝ nh­ thÕ nµo trong ®êi sèng hiÖn thùc cña x· héi ViÖt Nam ®­¬ng thêi. Sau khi ®¸nh b¹i nhµ T©y S¬n, NguyÔn Phóc ¸nh lªn ng«i vua, ®Æt niªn nhµ NguyÔn trong lÞch sö ViÖt Nam. Mét NguyÔn lµ cã ®­îc mét l·nh thæ réng lín mµ c¸c triÒu ®¹i tr­íc ®©y ch­a bao giê cã ®­îc. Nh­ng ®Ó qu¶n lÝ mét ®Êt n­íc réng lín nh­ vËy, triÒu NguyÔn ®· gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n. L·nh thæ réng lín, nh­ng nÒn kinh tÕ hµng hãa, thÞ tr­êng ch­a ph¸t triÓn, giao th«ng ®i l¹i khã kh¨n trë ng¹i, dÔ dÉn ®Õn c¸t cø, ph©n lËp n¬i nµy hoÆc n¬i kh¸c. VÒ phÝa nh©n d©n, mét bé phËn cßn t­ëng nhí triÒu Lª, mét bé phËn kh¸c cßn giÊu l¹i trong m×nh nh÷ng hoµi b·o lín lao mµ triÒu ®¹i T©y S¬n cßn bá dë. Nh©n t©m, lßng ng­êi ch­a thùc sù quy phôc triÒu ®¹i míi. C¸i ph­¬ng ch©m “trung thÇn bÊt sù nhi qu©n” Ýt nhiÒu cßn g©y khã kh¨n cho mét .