Bài viết Thánh tổ Từ Đạo Hạnh với sự ra đời của loại hình Chùa Tiền Phật - Hậu Thánh trình bày về : Thiền sư Từ Đạo Hạnh với sự hình thành và phát triển Chùa Thầy; Vai trò của Thiền sư Từ Đạo Hạnh với sự ra đời loại hình Chùa Tiền Phật - Hậu Thánh độc đáo của Việt Nam,. bài viết. | Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 4 - 2012 42 TH¸NH Tæ Tõ §¹O H¹NH VíI Sù RA §êI CñA LO¹I H×NH CHïA TIÒN PHËT - HËU TH¸NH NguyÔn V¨n TiÕn(*) C hïa ThÇy tªn ch÷ lµ Thiªn Phóc tù, Nh chóng ta ®· biÕt, PhËt gi¸o ®îc n»m trªn ®Þa phËn hai th«n §a Phóc du nhËp vµo ViÖt Nam tõ nh÷ng n¨m ®Çu Oai, thµnh phè Hµ Néi. §©y lµ mét di tÝch lµ tõ khi v¬ng triÒu Lý ®îc thµnh lËp, vµ Thôy Khuª, x· Sµi S¬n, huyÖn Quèc C«ng nguyªn. Cho ®Õn thÕ kØ thø X, nhÊt kiÕn tróc PhËt gi¸o næi tiÕng thuéc lo¹i PhËt gi¸o ®· ph¸t triÓn vµ lan táa hÇu h×nh chïa tiÒn PhËt - hËu Th¸nh. hÕt trªn l·nh thæ cña ®Êt níc ta. §i cïng víi sù ph¸t triÓn cña PhËt gi¸o lµ §· tõ l©u, Chïa ThÇy ®îc xem nh nh÷ng ng«i chïa ®îc dùng lªn ®Ó thê lµ mét b¶o tµng chuyªn ngµnh thu nhá PhËt. Vµ, Chïa ThÇy tríc khi ThiÒn s thêi Trung ®¹i. TÝnh ®Õn nay, Chïa ThÇy ®· cã lÞch sö tån t¹i ngãt ngh×n Tõ §¹o H¹nh ®Õn tu tËp míi chØ lµ mét n¨m. Tr¶i qua n¨m th¸ng, ng«i chïa cæ ng«i chïa nhá (d¹ng chïa th¶o am) ®îc kÝnh nµy ®· giµnh ®îc sù quan t©m cña rÊt nhiÒu häc gi¶ lµm b»ng tranh, tre, nøa, l¸, cha ®Þnh thuéc nhiÒu h×nh vÒ kiÕn tróc, ®îc nh©n d©n ®Þa ngµnh khoa häc kh¸c nhau nghiªn cøu, ph¬ng dùng lªn ®Ó thê PhËt(1). Chïa khai th¸c gi¸ trÞ nhiÒu mÆt cßn tiÒm Èn ThÇy lóc nµy, còng nh nhiÒu ng«i chïa ë ng«i chïa nh»m phôc vô cho cuéc trong vïng, kh«ng ®îc v¬ng triÒu Lý sèng hiÖn ®¹i h«m nay. quan t©m hng c«ng x©y dùng. Më nh÷ng cuèn sö biªn niªn nh ViÖt Sö Trong bµi viÕt nµy, chóng t«i muèn lîc, §¹i ViÖt sö ký toµn th, ThiÒn UyÓn kh¼ng ®Þnh c«ng lao to lín cña Th¸nh Tæ Tõ §¹o H¹nh víi viÖc më mang x©y tËp anh. chóng ta ®Òu kh«ng thÊy ghi dùng Chïa ThÇy vµo thêi Lý vµ còng chÐp viÖc x©y dùng Chïa ThÇy. Trong chÝnh nhê cã Ngµi, mét lo¹i h×nh chïa khi ®ã, rÊt nhiÒu ng«i chïa do v¬ng míi ®Çu tiªn ®· xuÊt hiÖn ë MiÒn B¾c triÒu Lý bá tiÒn ra x©y dùng nh chïa ViÖt Nam, lo¹i chïa mµ chóng ta vÉn PhËt TÝch(2), chïa L·m S¬n (Chïa D¹m)( 3) , quen gäi lµ chïa tiÒn PhËt - .