Bài viết cung cấp đặc điểm hình thái, kèm theo ảnh chụp kính hiển vi soi nổi loài rết vườn hại rau màu ở Đà Lạt. Đồng thời đề cập một số tập tính sinh học, phát triển của rết vườn và đề xuất một số biện pháp quản lý rết vườn trong điều kiện Việt Nam. | TAPScutigerella CHI SINH immaculata HOC 2015, Newport, 37(4): 411-417 Rết vườn 1845 DOI: RẾT VƯỜN Scutigerella immaculata Newport, 1845 LOÀI CHÂN KHỚP HẠI RAU Ở ĐÀ LẠT, VIỆT NAM Nguyễn Ngọc Châu Viện sinh thái và Tài nguyên sinh vật, Viện Hàn Lâm KH & CN Việt Nam, TÓM TẮT: Loài chân khớp lại hại rau ở Đà Lạt có tên thông thường là rết vườn (garden centipede) được xác định tên khoa học là Scutigerella immaculata Newport, thuộc Họ giả rết (Scutigerellidae), Lớp rết tơ (Symphyla), Phân ngành nhiều chân (Myriapoda), ngành Chân khớp (Arthropoda). Rết vườn trưởng thành có chiều dài cơ thể trung bình 6 ± 5,5 (2,5-8,0) mm và có 12 đôi chân ở con trưởng thành. Cơ thể gồm 3 phần: phần đầu dài với đôi anten phân đốt, gốc anten và miệng ở phía trước với ba cặp phần phụ miệng là hàm dưới, hàm trên (maxillae) và cặp môi trên (labium). Ngoài ra, ở đầu còn có một cấu tạo dạng đĩa (gọi là Tömösváry) ở phần gốc râu là cơ quan xúc giác có khả năng cảm nhận rung động. Phần thân bao gồm 15-24 đốt cơ thể, mỗi đốt cơ thể được phủ một tấm lưng và chỉ có 10-12 đốt mang chân, mỗi đốt như vậy mang một đôi chân. Các đốt đầu thường lớn và có một đôi chân, các đốt phía sau mảnh hơn và có thể không mang chân. Ở các cá thể non có sáu cặp chân, mỗi cặp chân có cấu tạo dạng túi háng hay "túi coxal" và một mấu nhỏ dạng bút lông (stylus) có chức năng cảm giác. Phần đuôi có một đôi mấu (gọi là cerci). Rết vườn thở bẳng một đôi lỗ thở ở hai bên đầu, được kết nối với một hệ thống khí quản nằm ở đầu và ba đốt trước của cơ thể. Các lỗ sinh dục nằm trên đốt thứ tư với chức năng để trứng nhưng không có chức năng giao cấu. Hiện nay, rết vườn là đối tượng gây hại khá phổ biến tại các vùng trồng rau màu ở Đà Lạt (tỉnh Lâm Đồng). Trên cơ sở đánh giá sinh học, sinh thái của rết vườn, đã đề xuất một số biện pháp quản lý sâu hại. Từ khóa: Scutigerella immaculata, hình thái, rết vườn, sinh học, Đà Lạt, Việt Nam. MỞ ĐẦU Gần đây ở các vùng rau Đà Lạt xuất .
