Bài viết Các mô hình không gian trong truyện cổ tích thần kì trình bày: Những thần thoại đối với người sáng tạo ra nó không phải là hư cấu nghệ thuật, mà là miêu tả những điều thực tế đã và đang diễn ra. Truyện cổ tích là một “mảnh vỡ” của thần thoại, nó kế thừa một cách tích cực thế giới quan thần thoại, đặc biệt là lối tư duy nhị phân và sự tri giác các mô hình thế giới của người nguyên thủy,. . | CÁC MÔ HÌNH KHÔNG GIAN TRONG TRUYỆN CỔ TÍCH THẦN KÌ NGUYỄN THỊ KIM NGÂN Trường Đại học Sư phạm - Đại học Huế Tóm tắt: Khác với tư duy của con người hiện đại, tâm thức của người nguyên thủy không hề có sự phân biệt giữa thế giới siêu nhiên, vô hình với thế giới hữu hình, tự nhiên. Những thần thoại đối với người sáng tạo ra nó không phải là hư cấu nghệ thuật, mà là miêu tả những điều thực tế đã và đang diễn ra. Truyện cổ tích là một “mảnh vỡ” của thần thoại, nó kế thừa một cách tích cực thế giới quan thần thoại, đặc biệt là lối tư duy nhị phân và sự tri giác các mô hình thế giới của người nguyên thủy. Thừa hưởng những điều đó, kết hợp với những yêu cầu có tính nguyên tắc về mặt nghệ thuật, không gian trong truyện cổ tích kéo theo những phạm trù phi không gian trong đó đều tuân theo logic nhị phân. Các mô hình thế giới trong truyện cổ tích cũng được xây dựng theo kiểu phân đôi hoặc kiểu mô hình ba tầng thế giới. Lotman, nhà nghiên cứu nổi tiếng của chủ nghĩa cấu trúc đã nhấn mạnh rằng “Việc chú ý đến vấn đề không gian nghệ thuật là hệ quả của những quan niệm coi tác phẩm như một không gian hình ảnh được khu biệt, phản ánh trong cái hữu hạn của mình một thế giới vô hạn là không gian bên ngoài tác phẩm” [9, 200]. Nhận định này có thể nói đã bao quát hết tầm quan trọng của không gian nghệ thuật, một trong những thành tố kiến tạo nên một tác phẩm văn học hoàn chỉnh. Mỗi một tác phẩm văn học đều có một không gian đặc thù. Đó là một dạng không gian đã được khu biệt hóa, trong đó chứa đựng mối liên hệ giữa các tính chất của không gian thông thường như cao - thấp, phải - trái, gần - xa, rộng hẹp Mặt khác, mỗi một phạm trù chứa đựng những đặc tính không gian ấy lại là phương tiện để thể hiện thế giới, trong đó bao hàm cả những giá trị vốn bản thân chúng không chứa đựng những tính chất không gian như tôn giáo và đạo đức Truyện cổ tích cũng vậy, do thừa hưởng lối tư duy nhị phân của con người từ thời viễn cổ, không gian nghệ thuật kéo theo những phạm trù phi không gian trong
