Dựa vào những cứ liệu lịch sử đáng tin cậy, tác giả đã trình bày rõ lịch sử phát triển của chế độ sở hữu ruộng đất và những đặc điểm của chế độ sở hữu này ở Nam Bộ qua từng giai đoạn từ thế kỉ XVII đến thế kỉ XIX. Những kết quả nghiên cứu cho thấy vai trò chủ nhân của người Việt trong quá trình khai phá, cải tạo, xác lập quyền sở hữu của mình trên tư liệu sản xuất quan trọng nhất – ruộng đất, ở vùng Nam Bộ. | TẠP CHÍ PHT TRIỂN KH&CN, TẬP 9, SỐ 3-2006 CHẾ ĐỘ SỞ HỮU RUỘNG ĐẤT Ở NAM BỘ(1) TỪ THẾ KỶ XVII ĐẾN NỬA ĐẦU THẾ KỶ XIX Trần Thị Thu Lương ĐHQG-HCM TÓM TẮT : Dựa vào những cứ liệu lịch sử đáng tin cậy, tác giả đã trình bày rõ lịch sử phát triển của chế độ sở hữu ruộng đất và những đặc điểm của chế độ sở hữu này ở Nam Bộ qua từng giai đoạn từ thế kỉ XVII đến thế kỉ XIX. Những kết quả nghiên cứu cho thấy vai trò chủ nhân của người Việt trong quá trình khai phá, cải tạo, xác lập quyền sở hữu của mình trên tư liệu sản xuất quan trọng nhất – ruộng đất, ở vùng Nam Bộ. Thế kỷ XVII - XVIII chiếm một vị trí độc đáo trong tiến trình lịch sử Việt Nam bởi nó chứa đựng một biến động to lớn, sâu sắc về sự phát triển lãnh thổ và văn hoá của dân tộc. Đằng sau sự ly khai của một dòng họ là sự tràn chảy mãnh liệt của dân tộc Việt về phía Nam. Chính trong hai thế kỷ đó Đàng trong và tiếp theo là Nam bộ, sản phẩm ngoạn mục nhất của quá trình Nam tiến đã đủ sức kéo trọng tâm kinh tế, chính trị và văn hoá của cả nước về vùng đất mới để trở thành một đối trọng với trung tâm văn minh Đại Việt ở châu thổ sông Hồng. Trong các thế kỷ thống trị của các chúa Nguyễn cùng với quá trình xác lập chủ quyền, tinh thần căn bản nhất của các hoạt động kinh tế Nam bộ gắn chặt với khẩn hoang, di dân, lập làng, khai thác các sản vật, trong đó sự khởi sắc của các hoạt động thương mại gắn với thị trường Đông Nam Á đã tạo ra khí lực cho sự hùng cứ của dòng họ Nguyễn ở phương Nam. Thế kỷ XIX được mở ra với vương triều Nguyễn - kẻ thừa hưởng và tổ chức quản lý toàn bộ lãnh thổ Việt Nam từ Lạng Sơn đến Hà Tiên, một lãnh thổ thống nhất rộng lớn mà các vương triều trước kia chưa ai đạt tới. Nam bộ trong giai đoạn này nằm trong sự nỗ lực của các vua Nguyễn gắn kết các mảng phân rời Đàng trong, Đàng ngoài vào một quỹ đạo chung sau nhiều thế kỷ phát triển biệt lập. Trong quá trình đó, Nam bộ vùng đất xuất hiện muộn nhất trên bản đồ lãnh thổ đã mau chóng trở thành một khu vực kinh tế năng động và nhờ vậy đã thổi
