Lê Quý Đôn là một tài năng lớn trong lịch sử tư tưởng Việt Nam dưới thời kì phong kiến. Nhiều phát kiến triết học thể hiện ở các công trình mà ông để lại làm cho nhiều người khâm phục. Chủ đạo của những tư tưởng về bản thể luận và nhận thức luận là tư tưởng Thái cực là một, có – không là hai tính chất, hai trạng thái của Thái cực. | TAÏP CHÍ PHAÙT TRIEÅN KH&CN, TAÄP 14, SOÁ X1 - 2011 NHỮNG TƯ TƯỞNG CHỦ ĐẠO CỦA LÊ QUÝ ĐÔN VỀ VẤN ĐỀ BẢN THỂ LUẬN VÀ NHẬN THỨC LUẬN Nguyễn Trọng Nghĩa Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, ĐHQG-HCM TÓM TẮT: Lê Quý Đôn là một tài năng lớn trong lịch sử tư tưởng Việt Nam dưới thời kì phong kiến. Nhiều phát kiến triết học thể hiện ở các công trình mà ông để lại làm cho nhiều người khâm phục. Chủ đạo của những tư tưởng về bản thể luận và nhận thức luận là tư tưởng Thái cực là một, có – không là hai tính chất, hai trạng thái của Thái cực. “Thái cực là một khí hỗn độn đầu tiên” là quan niệm cốt lõi trong học thuyết về Lí khí của ông. Đó là quan niệm về “vũ trụ luận đặc sắc” rất riêng và độc đáo của Lê Quý Đôn. Với ông, nhận thức sự vật là nhận thức lí, tức nhận thức quy tắc, bản chất của nó; nhằm khám phá cái tồn tại ẩn giấu bên trong sự vật. Ông đề cao sự kết hợp giữa “lí” và “thế”, vai trò của con người trong các hoạt động xã hội, Mặc dù, tư tưởng triết học của Lê Quý Đôn chưa thật sự thoát khỏi cái vỏ nhị nguyên, duy tâm, thần bí nhưng tri thức của ông trong lĩnh vực triết học là những kiến văn có giá trị to lớn. Từ khóa: Lê Quý Đôn, bản thể luận, nhận thức luận, tư tưởng chủ đạo. Bằng một “trí tuệ tuyệt vời, vượt hẳn ngàn phương Tây làm cho một số thị trường của xưa” (1), Lê Quý Đôn (1726 – 1784) đã tạo nên nước ta phồn thịnh, nhất thời hưng khởi; một nhiều công trình có giá trị cho các thế hệ đời loạt thành thị hình thành khiến tầng lớp thị dân sau. Trên bình diện lịch sử tư tưởng Việt Nam và nửa thị dân dần gia tăng, Tình hình đó dưới thời kì phong kiến, chúng ta thấy Lê Quý đã tác động mạnh mẽ đến toàn bộ đời sống tinh Đôn quả là một nhân vật kiệt xuất. Trong số bộ thần, văn hoá, khoa học của nước ta; xuất hiện sách mà ông để lại, chỉ riêng những phát kiến những đòi hỏi sự chuyển biến của ý thức. triết học của ông thể hiện ở nhiều quyển sách Chính nhu cầu của tư duy lí luận và những đòi khiến cho không ít bậc học giả trong nước .
