Bài viết đề xuất nghiên cứu nhân vật trong tiểu thuyết Nam Bộ theo hướng các kiểu nhân vật mang vai hành động. Thông qua vai hành động, có thể thấy được nội dung của trần thuật, và quan trọng hơn, có thể phát hiện những khuynh hướng tư tưởng, cảm hứng chủ đạo của tiểu thuyết Nam Bộ cuối thế kỷ XIX - đầu thế kỷ XX. | TAÏP CHÍ PHAÙT TRIEÅN KH&CN, TAÄP 17, SOÁ X3-2014 Các kiểu nhân vật trong tiểu thuyết Nam Bộ cuối thế kỷ XIX - ñầu thế kỷ XX • Phan Mạnh Hùng Trường ðại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, ðHQG-HCM TÓM TẮT: Xét từ góc ñộ hình thức, nhân vật mang một vai trò quan trọng trong việc kiến tạo cấu trúc và diễn ngôn tự sự trong tiểu thuyết. Trong bài viết này, chúng tôi ñề xuất nghiên cứu nhân vật trong tiểu thuyết Nam Bộ theo hướng các kiểu nhân vật mang vai hành ñộng. Thông qua vai hành ñộng, chúng ta có thể thấy ñược nội dung của trần thuật, và quan trọng hơn, có thể phát hiện những khuynh hướng tư tưởng, cảm hứng chủ ñạo của tiểu thuyết Nam Bộ cuối thế kỷ XIX - ñầu thế kỷ XX. T khóa: nhân vật, tiểu thuyếtt Nam Bộ, tự sự học 1. ðặt vấn ñề Nghiên cứu của chúng tôi về nhân vật tiểu thuyết Nam Bộ ñặt trọng tâm ở việc ñi tìm những mô hình hành ñộng và cấu trúc ngữ nghĩa của hệ thống nhân vật trong truyện kể. ðể tiến hành nghiên cứu, chúng tôi chủ yếu sử dụng quan niệm và mô hình cấu trúc tự sự của . Greimas ñể mô tả các hình thức tổ chức hệ thống nhân vật của tiểu thuyết Nam Bộ. Chủ ñiểm lý thuyết chúng tôi ứng dụng từ . Greimas chính là quan niệm về vai hành ñộng (actant) của ông. Greimas dùng khái niệm vai hành ñộng (actant) với nghĩa là biểu hiện trừu tượng cái bản chất chức năng của nhân vật, mô tả quá trình chiều sâu – quá trình nảy sinh nghĩa làm nên câu chuyện kể, nội dung ñược kể. Sự phân biệt giữa khái niệm nhân vật và vai hành ñộng chủ yếu ở mức ñộ cụ thể và mức ñộ khái quát. Chúng ñược nhận biết như sau: “Nếu các nhân vật có thể ñược xác lập trong nội bộ một truyện kể nào ñó thì các vai hành ñộng lại là các lớp nhân vật, nó chỉ có thể hình thành từ tập hợp văn bản của tất cả các truyện kể. Hoạt ñộng của các nhân vật tạo ra một truyện kể cụ thể còn cấu trúc của các vai hành ñộng lại tạo ra một thể loại. Như vậy, các vai hành ñộng có cương vị siêu ngôn ngữ ñối với các nhân vật. Nó tiền giả ñịnh rằng sự phân tích chức năng có nghĩa là sự tổ chức hoàn .
