Bài viết này đi sâu tìm hiểu nét độc đáo của thơ Lưu Quang Vũ trong việc tổ chức các trường từ có ngữ nghĩa đối lập. Khảo sát 130 bài thơ trong tuyển tập Gió và tình yêu thổi trên đất nước tôi của Lưu Quang Vũ, cho thấy có bốn cặp trường từ có ngữ nghĩa đối lập cùng tồn tại. Đó là sự đối lập giữa các trường nghĩa biểu niệm: thù hận và tình yêu; nỗi buồn và niềm vui; sự tuyệt vọng và hi vọng; cái chết và sự sống. | Sè 1+2 (195+196)-2012 ng«n ng÷ & ®êi sèng 65 C¸c tr−êng tõ vùng cã nghÜa nghÜa ®èi lËp trong tuyÓn tËp giã vµ t×nh yªu thæi trªn ®Êt n−íc t«i lª thanh huyÒn (CHNN K17, §¹i häc Vinh) 1. Vấn đề Từ trước đến ngay, vấn đề trường từ vựng cũng như từ trái nghĩa đã được các nhà nghiên cứu ngôn ngữ quan tâm và có những đóng góp nhất định [xem TLTK 1, 2, 5]. Song việc nghiên cứu các lớp từ trái nghĩa, xuất hiện thành trường trong văn bản thơ lại chưa được tác giả nào đề cập đến. Khảo sát tuyển tập Gió và tình yêu thổi trên đất nước tôi (xuất bản năm 2010) của Lưu Quang Vũ, chúng tôi nhận thấy lớp từ trái nghĩa xuất hiện thành trường xuất hiện với số lượng cao, có nét đặc sắc riêng. Với lí do đó, chúng tôi đi sâu tìm hiểu: Các trường từ vựng mang nghĩa đối lập trong tập Gió và tình yêu thổi trên đất nước tôi của Lưu Quang Vũ. Về khái niệm trường nghĩa, tác giả Đỗ Hữu Châu cho rằng: Mỗi tiểu hệ thống ngữ nghĩa được gọi là một trường nghĩa. Đó là những tập hợp từ đồng nhất với nhau về ngữ nghĩa [1, ]. Tác giả Nguyễn Thiện Giáp lại gọi tên hiện tượng này là loạt đồng nghĩa và định nghĩa: Tất cả các đơn vị có chung một ý nghĩa, tập hợp thành nhóm gọi là loạt đồng nghĩa. [2, ]. Như vậy, dù cách gọi khác nhau nhưng hai ý kiến trên đều gặp nhau ở chỗ, đó là một tập hợp từ có TT Trường từ 1 2 3 4 5 Thù hận Tình yêu Nỗi buồn Niềm vui Tuyệt vọng Số từ thuộc trường 11 26 16 14 2 tính hệ thống và cùng biểu thị một phạm vi nghĩa tương đồng. Từ trái nghĩa được định nghĩa là những từ đối lập, trái ngược nhau về nghĩa. [1, ]. Tác giả Đỗ Hữu Châu lưu ý thêm: Định nghĩa trên thường đi kèm với nhận xét cho rằng các từ trái nghĩa phải là những từ có chung một ý nghĩa nào đó, chúng phải trái nghĩa trên một tiêu chí nào đó [1, ]. Ông cũng chỉ rõ: Trái nghĩa là hiện tượng xuất hiện khi chúng ta phân hóa trường lớn thành các trường nhỏ đối lập với nhau và Hiện tượng trái nghĩa là hiện tượng đồng loạt không chỉ là hiện tượng chỉ giữa hai từ [1, ]. Dựa vào .
