Bài viết tìm hiểu các câu có nghĩa TTPĐ được Nam Cao dùng trong đối thoại và độc thoại của Chí Phèo có thể giúp bạn đọc có những phát hiện mới mẻ về tài năng xây dựng cốt truyện và khắc hoạ hình tượng nhân vật của nhà văn Nam Cao. | 8 ng«n ng÷ & ®êi sèng sè 6 (200)-2012 Ng«n ng÷ víi v¨n ch−¬ng T×nh th¸I phñ ®Þnh trong c©u ®èi tho¹i vµ ®éc tho¹i cña truyÖn chÝ phÌo The negation expression in Chi Pheo's dialogues and monologues nguyÔn thÞ nhung (TS, Khoa Ng÷ v¨n, §HSP, §¹i häc Th¸I Nguyªn) Abstract This article points out in the works “Chi Pheo”, written by Nam Cao, 52 dialogue sentences and monologue sentences which are attached with most methods and means to show the negative meaning are used. All the negative modalities explain the appearance and the existence of details, events and incidents which push up the development of the plot, they also are important contributions to help the author build the complete image of his characters with their soul, intellectual quality, personality and destiny. 1. Trong câu - phát ngôn (mà sau đây chúng tôi gọi tắt là câu), bên cạnh nghĩa miêu tả còn có nghĩa tình thái. Đây là phạm trù ngữ nghĩa bao gồm những quan điểm, thái độ khác nhau của người nói, được hiểu như là những thông tin kèm theo, có tác dụng định tính cho nội dung được miêu tả trong câu, xét trong quan hệ với người nghe, với hoàn cảnh giao tiếp (theo 4, 84). Nghĩa tình thái (TT) bao gồm một số kiểu khác nhau trong đó có phủ định. Phủ định (PĐ) là ghi nhận sự vắng mặt của vật, việc, hiện tượng, hay sự vắng mặt những đặc trưng, quan hệ của vật trong hiện thực hoặc trong tưởng tượng (theo 1, 194). PĐ bao gồm PĐ miêu tả và PĐ bác bỏ. PĐ miêu tả dùng để biểu hiện một hiện thực của thế giới khách quan: các thuộc tính âm của sự vật. PĐ bác bỏ là sự PĐ một điều khi trước đó nó đã được khẳng định (theo 2, 381). Nếu nghĩa TT được coi là linh hồn của câu thì tình thái phủ định (TTPĐ) là một bộ phận không thể thiếu góp phần tạo nên sự sống động của cái linh hồn đó. Chí Phèo là nhân vật chính trong truyện ngắn cùng tên - một kiệt tác thuộc xu hướng hiện thực của của nhà văn Nam Cao. Câu đối thoại của Chí Phèo được nói tới ở đây là các phát ngôn mà nhân vật này dùng trong những cuộc giao tiếp qua lại
