Nguyễn Xuân Khánh là nhà văn đương đại có sự quan tâm đặc biệt đến Phật giáo. Một trong những tác phẩm tiêu biểu của ông về đề tài này là tiểu thuyết Đội gạo lên chùa. Dấu ấn Phật giáo trong tác phẩm không chỉ được ghi nhận bằng sự xuất hiện của người nhà Phật, của hình ảnh Phật, ngôn từ đậm chất Phật, giáo lý nhà Phật qua từng câu chuyện mà hơn thế tác giả còn có sự đối thoại với tư tưởng Phật giáo. | Phùng Phƣơng Nga và Đtg Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 118(04): 205 - 212 TINH THẦN PHẬT GIÁO TRONG TIỂU THUYẾT ĐỘI GẠO LÊN CHÙA CỦA NHÀ VĂN NGUYỄN XUÂN KHÁNH Phùng Phƣơng Nga1*, Lƣu Thị Hồng Vân1, Đoàn Đức Hải2 1 Trường Đại học Khoa học – ĐH Thái Nguyên, 2Đại học Thái Nguyên TÓM TẮT Nguyễn Xuân Khánh là nhà văn đƣơng đại có sự quan tâm đặc biệt đến Phật giáo. Một trong những tác phẩm tiêu biểu của ông về đề tài này là tiểu thuyết Đội gạo lên chùa. Dấu ấn Phật giáo trong tác phẩm không chỉ đƣợc ghi nhận bằng sự xuất hiện của ngƣời nhà Phật, của hình ảnh Phật, ngôn từ đậm chất Phật, giáo lý nhà Phật qua từng câu chuyện mà hơn thế tác giả còn có sự đối thoại với tƣ tƣởng Phật giáo. Sự phối trộn nguồn sử liệu, truyền thuyết với sự hƣ cấu của tiểu thuyết để tạo nên một cảm quan Phật giáo gần gũi, chân thực nhƣng cũng đầy nghệ thuật là một thách thức lớn đã đƣợc Nguyễn Xuân Khánh vƣợt ải thành công. Từ khóa: Đội gạo lên chùa, Nguyễn Xuân Khánh, Phật giáo, vô minh. Tƣ tƣởng Phật giáo chiếm giữ một vị trí quan trọng trong nguồn chảy văn hóa Việt. Suốt nhiều thế kỉ qua, tinh thần nhà Phật đã ăn sâu vào tâm thức mỗi ngƣời dân Việt và ngày càng bắt rễ sâu vào đời sống của dân tộc, trở thành nguồn động lực và an ủi tâm hồn con ngƣời trƣớc những khổ đau. Với văn học Việt Nam, Phật giáo không chỉ là đề tài mà còn là chủ đề của các sáng tác. Dù vậy, không phải ngƣời nghệ sỹ nào cũng đủ trí lực, tầm vóc, niềm tin và cơ duyên để có thể “hành hƣơng” trên cánh đồng văn chƣơng bằng tinh thần Phật giáo. Trong số những sự se duyên ít ỏi, nhà văn Nguyễn Xuân Khánh và tiểu thuyết Đội gạo lên chùa là một trƣờng hợp đặc biệt. Ngay từ tên tác phẩm đã toát lên màu sắc nghi thức Phật giáo, đó là hành động thể hiện niềm tin, sự biết ơn của con ngƣời ở nơi cửa Phật, gắn liền với lối sống nông nghiệp, nông thôn Việt Nam. Đặc biệt trong Đội gạo lên chùa, bên cạnh các triết lí, sự suy ngẫm, đánh giá về nỗi khổ đau của con ngƣời trong kiếp nhân sinh đƣợc đề cập tới thì tinh thần nhập thế Phật .
