Hương ước là phần lệ làng đã được văn bản hóa dùng để điều chỉnh các mối quan hệ phổ biến trong phạm vi làng xã. Hương ước Phú Bình thời thuộc Pháp đề cập khá sâu sắc đến vấn đề bảo vệ trật tự trị an làng xã như quy định về việc tuần phòng, lệ khen thưởng và trừng phạt, việc giải quyết tranh chấp kiện cáo, việc tổ chức ứng cứu khi làng gặp tai ương, . | Đỗ Hằng Nga Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 65(03): 96 - 99 TÌM HIỂU CÁC HÌNH THỨC GIỮ GÌN TRẬT TỰ TRỊ AN TRONG HƢƠNG ƢỚC LÀNG XÃ HUYỆN PHÚ BÌNH – THÁI NGUYÊN THỜI THUỘC PHÁP Đỗ Hằng Nga* Trường Đại học Khoa học - Đại học Thái Nguyên TÓM TẮT Hương ước là phần lệ làng đã được văn bản hóa dùng để điều chỉnh các mối quan hệ phổ biến trong phạm vi làng xã. Hương ước Phú Bình thời thuộc Pháp đề cập khá sâu sắc đến vấn đề bảo vệ trật tự trị an làng xã như quy định về việc tuần phòng, lệ khen thưởng và trừng phạt, việc giải quyết tranh chấp kiện cáo, việc tổ chức ứng cứu khi làng gặp tai ương, . Những quy ước tỉ mỉ và nghiêm ngặt trong hương ước đã giúp cho các làng xã huyện Phú Bình phát huy được vai trò tự quản và khả năng chủ động cao độ trong việc giữ gìn an ninh trật tự ở địa phương. Đây là điều rất cần thiết để mỗi xóm làng thực hiện nếp sống văn minh. Từ khoá: trật tự trị an, hương ước, làng xã, Phú Bình, thuộc Pháp. Làng xã Việt Nam nói chung và các làng xã huyện Phú Bình nói riêng vốn có tính cố kết bền chặt. Một trong những biểu hiện là chốn hương thôn thường có ước hẹn riêng với nhau, lập ra sổ sách, đồng dân kí kết, gọi là hương ước hay khoán ước. Theo tác giả Phan Ngọc Liên trong cuốn “Từ điển thuật ngữ lịch sử phổ thông” thì “Hương ước là văn bản quy định những điều (do thoả thuận) mà mọi người trong làng phải làm theo. Thời phong kiến, ở Việt Nam từ thời Lê sơ đến thời Nguyễn, mỗi làng đều phải có bản hương ước riêng của mình”. Như thế, hương ước là phần lệ làng đã được văn bản hóa thành “bộ luật” riêng của mỗi làng Việt dùng điều chỉnh các mối quan hệ phổ biến trong phạm vi làng xã. Hương ước là một bộ phận của văn hoá làng, đồng thời là di sản văn hoá dân tộc có tính chất pháp lí khá độc đáo của làng xã cổ truyền Việt Nam. Các hương ước của huyện Phú Bình mà chúng tôi thu thập được gồm 39 bản của các thôn làng được lập vào thời thuộc Pháp mà chủ yếu là hương ước năm 1942. Đó là hương ước của: xã Kha Sơn Hạ, xã Mai Sơn, xã Úc Sơn, làng La Đình, làng
