Trên cơ sở của những vấn đề đặt ra, từ nguồn thư tịch cổ và thực trạng của sinh hoạt tín ngưỡng tại các di tích thuộc các làng xã Phú Thọ, qua điền dã khảo sát thực tế, chúng tôi bước đầu nhận diện được một không gian văn hóa đích thực gắn với tín ngưỡng thờ Hùng Vương. | S 3 (44) - 2013 - Di s n v n h‚a phi v t th TÍN NGƯỠNG THỜ CÚNG HÙNG VƯƠNG HÔM NAY, ĐÔI ĐIỀU GỢI NGHĨ PGS. TS. BÙI QUANG THANH* ướng về lịch sử cội nguồn cộng đồng quốc gia đa tộc người của Việt Nam, cách ngày nay nhiều nghìn năm, vùng đất trung du - bán sơn địa Phú Thọ đã trở thành một vị trí đặc biệt, có vị thế trung tâm cả về chặng đường khởi nghiệp của cộng đồng dân cư, lẫn địa bàn lịch sử xã hội văn hóa, hình thành nên trung tâm của nhà nước Văn Lang do các vua Hùng khởi lập, làm chủ. Điều dễ nhận diện qua thực địa là, hướng liên kết theo mạch kiến tạo của đồi núi từ Tây - Bắc đến Đông Nam trên mặt bằng bán sơn địa này cũng chính là hướng vận động của 3 dòng chủ lưu lớn: sông Thao, sông Lô, sông Đà, góp phần hợp lực kiến tạo nên những dải đất ven bờ màu mỡ, thành nơi tụ cư và lập nghiệp cho cộng đồng cư dân bản địa, đồng thời cũng dồn tạo/hình thành nên vùng châu thổ phía hạ nguồn. Chính vì vậy, mọi hoạt động sinh tồn của cư dân trong phạm vi không gian địa lý này về căn bản, qua nhiều nghìn năm vẫn chỉ là nông nghiệp lúa nước, chăn nuôi và trồng trọt, các thế hệ dân cư có quan hệ gắn bó mật thiết với nhau về lịch sử, chính trị, kinh tế - văn hoá xã hội. Cho đến nay, trên phạm vi địa vực hành chính tỉnh Phú Thọ, với 13 huyện/thị xã/thành phố, bao gồm 275 xã, gần 1500 làng/thôn/khu dân cư, đã và đang hiện tồn hàng loạt hệ thống sinh hoạt/thực hành tín ngưỡng văn hóa, vốn được cộng đồng sáng tạo và trao truyền thực hành từ nhiều trăm năm qua. Chẳng hạn, hệ thống di tích mang danh thờ tự Hùng Vương, hệ thống di tích mang danh thờ tự Cao Sơn Thánh Vương, Ất Sơn Thánh Vương, Viễn Sơn Thánh Vương, Đông Hải Đại Vương, , hệ thống thờ tự con cháu và tướng lĩnh của các vua Hùng, hệ thống thờ tự Sơn Tinh/Tản Viên, Cao Sơn/Quý Minh, hệ thống thờ tự Hai Bà Trưng và các H * Vi n Văn hóa Ngh thu t Vi t Nam nữ tướng, Trong đó, hệ thống làng/thôn có liên quan đến việc phụng thờ và tham dự lễ hội gắn với tín ngưỡng thờ các nhân vật thời đại Hùng Vương trong quá khứ là .
