Di tích thuộc loại hình di sản văn hóa vật thể, là sản phẩm của lịch sử - văn hóa do con người tạo ra, nên được gọi là môi trường nhân tạo (artificial environment) và tồn tại theo những quy luật riêng, khác với môi trường tự nhiên (natural entvironment). | Số 4 (45) - 2013 - Di sản văn h‚a vật thể SINH VẬT GÂY HẠI DI TÍCH Ở VIỆT NAM, CÁCH ĐÁNH GIÁ VÀ NGUYÊN TẮC PHÒNG TRỪ GS. TS. BÙI CÔNG HIểN TS. TRịNH VăN HạNH - TS. NGUYễN QUốC HUY Đặt vấn đề Di tích thuộc loại hình di sản văn hóa vật thể, là sản phẩm của lịch sử - văn hóa do con người tạo ra, nên được gọi là môi trường nhân tạo (artificial environment) và tồn tại theo những quy luật riêng, khác với môi trường tự nhiên (natural entvironment). Trong hệ sinh thái của môi trường nhân tạo, ngoài các yếu tố sinh cảnh (biotop) và sinh vật quần (biocenose), còn có yếu tố con người. Con người giữ vai trò trung tâm của hệ sinh thái môi trường nhân tạo, vừa tạo ra môi trường, tạo ra vật thể - di tích, làm thay đổi theo hướng tích cực hay tiêu cực trong quá trình bảo tồn, bảo quản. Theo số liệu của Cục Di sản văn hóa, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, tính đến 2013, ở Việt Nam hiện có trên di tích quốc gia và hơn di tích cấp tỉnh (chưa kể hàng nghìn di tích chưa được kiểm kê). Di tích có các loại hình, cấp độ; tuổi, địa điểm phân bố ở các vùng địa lý khí hậu khác nhau, trải dài trên lãnh thổ nước ta. Hiện nay, việc nghiên cứu di tích ở nước ta chủ yếu mới chỉ tập trung vào lĩnh vực khoa học xã hội nhân văn, chưa thấy lĩnh vực khoa học tự nhiên tham gia đầy đủ; đặc biệt ở khía cạnh bảo tồn, bảo quản di tích, với việc ngăn ngừa và hạn chế tác hại của sinh vật đối với di tích. Một minh chứng rõ ràng là, đến nay chúng ta vẫn chưa thống nhất được các khái niệm liên quan đến sinh vật gây hại di tích. Chính vì vậy, từ thực tế nghiên cứu, chúng tôi muốn nêu vấn đề để cùng thảo luận, cùng nhận thức về khu hệ sinh vật (động vật, thực vật và vi sinh vật) gây hại cho di tích; từ đó xác định các phương pháp nghiên cứu phù hợp, tìm hiểu nguyên nhân gây hại, xây dựng tiêu chí đánh giá những loài gây hại và đề xuất nguyên tắc cho các biện pháp phòng, chống hợp lý, hiệu quả và bền vững. 1. Di tích dưới góc nhìn sinh thái học Chúng ta thường quan niệm, hệ sinh thái của môi trường
