Trong tiến trình lịch sử Việt Nam, biển đảo đóng vai trò quan trọng đặc biệt trong việc tạo lập không gian sinh tồn, hình thành nền văn hóa biển. Trải qua nhiều thời đại với những thăng trầm của lịch sử, có thể nhìn nhận và đánh giá văn hóa biển đảo truyền thống theo các nội dung sau: 1) nghề truyền thống liên quan đến biển đảo; 2) phong tục, tập quán liên quan đến biển đảo; 3) tín ngưỡng, lễ hội liên quan đến biển đảo; 4) thiết chế văn hóa liên quan đến biển. | VĂN HÓA NGHIÊN CỨU TRAO ĐỔI VĂN HÓA BIỂN ĐẢO TRONG LỊCH SỬ VIỆT NAM MAI THỊ THÙY HƯƠNG Tóm tắt Trong tiến trình lịch sử Việt Nam, biển đảo đóng vai trò quan trọng đặc biệt trong việc tạo lập không gian sinh tồn, hình thành nền văn hóa biển. Trải qua nhiều thời đại với những thăng trầm của lịch sử, có thể nhìn nhận và đánh giá văn hóa biển đảo truyền thống theo các nội dung sau: 1) nghề truyền thống liên quan đến biển đảo; 2) phong tục, tập quán liên quan đến biển đảo; 3) tín ngưỡng, lễ hội liên quan đến biển đảo; 4) thiết chế văn hóa liên quan đến biển. Từ khóa: Văn hóa biển đảo, Việt Nam Abstract Sea and islands play an important role in creating living spaces and maritime culture in the process of Vietnamese history. Over the ages with ups and downs of history, it is possible to confirm and evaluate the tradional maritime culture in the following contents: 1) traditional crafts related to the sea and islands; 2) customs and habits related to the sea and islands; 3) beliefs and festivals related to the sea and island; 4) cultural institutions related to the sea and islands. Keywords: Maritime culture, Vietnam 1. Nghề truyền thống liên quan đến biển đảo như cá phèn, cá lượng, cá mối, cá hồng, cá ghề chính của cư dân vùng biển đảo là nghề đánh bắt thủy hải sản. Đây là nghề truyền thống có từ lâu đời ở các vùng biển đảo. Ở Việt Nam, có nhiều hình thức đánh bắt cá biển, song căn cứ vào nguyên lý đánh bắt chủ động hoặc thụ động có thể chia ra thành 6 họ nghề: lưới kéo, lưới vây, lưới rê, lưới vó, nghề cố định và nghề câu. Họ lưới kéo còn gọi là nghề giã hoặc nghề cào, đánh bắt chủ động nhưng tốn nhiên liệu. Đối tượng đánh bắt chủ yếu là các loại cá đáy nục, tôm. Họ lưới vây còn gọi là lưới bao hay N 56 Số 22 - Tháng 12 - 2017 lưới rút, đánh bắt chủ động, đối tượng đánh bắt chủ yếu là: mực, các loại cá cơm, cá lầm, cá trích, cá ngừ, cá bạc má. Họ lưới rê là nghề đánh bắt thụ động, lưới trôi theo dòng chảy, cá đi vướng vào mắt lưới. Họ lưới vó
