Tiếp nối phần 1, phần 2 của cuống sách giới thiệu một số danh nhân tiêu biểu, ngoài một số vị đại khoa, tác giả đã mở rộng để giới thiệu những danh nhân không thuộc số người đỗ đại khoa nhưng lại có những đóng góp to lớn, mang lại danh tiếng cho làng như: Giáo sư Hoàng Minh Giám (làng Đông Ngạc); nhà văn Hoàng Ngọc Phách (làng Đông Thái); danh sĩ Cao Bá Quát (làng Phú Thị); danh tướng Trần Nguyên Hãn (làng Quan Tử). . | n j « ---- a c------*T_n ' LÀNG : NGUYỆT VIÊN : Ị [] u U i 3 r 1 rJ~b y \ ầ m bên dòng sông M ã, làng N guy ệt Viên, xã H oằng Q uang, huyện H oằng H oá, từih Thanh H oá (xã H oằng Q uang nay thuộc th àn h phô" Thanh H óa) được biết đ ến n hư m ột địa d an h có tru y ền thông h iếu học bậc nhâ"t xứ Thanh. Địa th ế làng N guyệt Viên có n ú i Phong C h âu làm án, d ò n g sông Mã uô"n quanh, non sông h u n đ ú c khí thiêng. Địa linh sinh n h â n kiệt, đâ"t n à y đã sinh ra nhiều nhân tài hào kiệt, đặc biệt là danh n h â n khoa bảng. Xưa, làng có tên là Phúc C hâu, N g u y ệt G iang và N guyệt N ổ, đến năm 1637 được đổi tên là N g u y ệt Viên. Tương truyền, vua Lê T hánh Tông đã đ ổ i tên làng N guyệt N ổ th àn h N guyệt Viên. Trong m ộ t lần nhà vua đi thuyền rồng qua đây, chứng kiến phong cảnh thơ m ộng, người d â n có nhiều phong tục th u ần h ậ u , sống trong cảnh yên bình, no â'm nên đ ặ t lại tên làng n h ư vậy. 1ŨQ Xưa kia, làng N guyệt Viên nổi tiếng ở xứ Thanh, được n h iều người biết đ ến là "Làng khoa bảng" hay "làng đ ạ i khoa". Cả xã H oằng Q uang có 22 người đỗ khoa b ả n g thì làng N g u y ệt Việt có 11 người, tấ t cả đ ều được ghi danh tại V ăn M iếu ở Hà N ội và Huế. N gười đỗ khoa bảng cuôl cùng của làng N guyệt Viên là ông Lê Viết Tạo đ ậ u Phó bảng khoa thi H ội năm Kỷ M ùi 1919, làm quan dưới triều nhà N guyễn. Theo m ộ t sô" sử liệu của h u yện H oằng H óa còn ghi lại: "Trước kia, khi văn m inh sông nước còn thịnh, N g u y ệt V iên là bến đỗ của các thương thuyền. Bến N guyệt Viên nhộn nhịp trên bến dưới thuyền, trăm người bán, v ạn người m ua. Các quan tổng, quan phủ cũng thườ ng đ ến đ ây nghe h á t và tiêu dao thơ phú nơi sông nước h ữ u tình". N gày nay, trong d ân gian v ẫ n còn tru y ề n tụng: "Cơm N ông C ông, cá Q uảng Xương, v ă n chương H oằng H óa"; hay "N guyệt Viên có 18 ông nghè, ông cưỡi ngựa tía ông che lọng vàng". N ếu n h ư thời trước, làng N guyệt Viên có nhiều người học h àn h đỗ đ ạ t cao, như: N guyễn N
