Củ bình vôi được sử dụng rộng rãi trong y học cổ truyền để điều trị chứng mất ngủ, đau đầu, an thần và lỵ. Tại An giang, loài Stephania cambodica thường được sử dụng điều trị chứng mất ngủ, lo âu, thành phần hóa học của loài này hầu như chưa được nghiên cứu. Nghiên cứu với mục tiêu chiết xuất và xác định cấu trúc các alkaloid phân lập từ dược liệu bình vôi. | Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 2 * 2014 Nghiên cứu Y học PHÂN LẬP VÀ XÁC ĐỊNH CÁC ALKALOID KÉM PHÂN CỰC TRONG LOÀI STEPHANIA CAMBODICA GAGNEP. MENISPERMACEAE Mã Chí Thành*, Trần Hùng** TÓM TẮT Mở đầu: Củ bình vôi được sử dụng rộng rãi trong y học cổ truyền để điều trị chứng mất ngủ, đau đầu, an thần và lỵ(2,8,7). Tại An giang, loài Stephania cambodica thường được sử dụng điều trị chứng mất ngủ, lo âu(6,8). Thành phần hóa học của loài này hầu như chưa được nghiên cứu. Mục tiêu: Chiết xuất và xác định cấu trúc các alkaloid phân lập từ dược liệu Bình vôi. Phương pháp nghiên cứu: Dược liệu Bình vôi được chiết xuất với cồn citric 5% ở nhiệt độ phòng. Dịch chiết cồn acid được cô thu hồi dung môi dưới áp suất giảm thu được cao alcaloid toàn phần. Các phân đoạn được phân tách bằng lắc phân bố lỏng-lỏng với dung môi CHCl3 và sử dụng gradient pH. Các hợp chất tinh khiết được phân lập bằng sắc ký qua cột chân không, cột cổ điển, kết tinh phân đoạn . Cấu trúc các chất tinh khiết phân lập được xác định bằng các dữ liệu phổ MS, NMR. Kết quả: từ 4,5 kg nguyên liệu thô củ Bình vôi Cam bốt, thu được alcaloid toàn phần. Cao chiết này được lắc phân bố với dung môi CHCl3 thu được 6 phân đoạn theo thứ tự là A (167 g), B (85 g), C (13 g), D (14 g), E (22 g) và F (102 g). Từ các phân đoạn này 8 hợp chất tinh khiết đã được phân lập. Trong đó, cấu trúc của 5 chất đã được xác định là l-tetrahydropalmatin (3), crebanin (4), oxocrebanin (5), palmatin (6) và jatrorrhizin (7). Riêng hợp chất (6) và (7) đã được đề cập trong bài báo trước đây(4). Kết luận: từ thành phần của loài S. cambodica, đã phân lập và xác định được cấu trúc của 5 hợp chất. Trong đó hợp chất oxocrebanin lần đầu tiên phân lập trong chi Stephania tại Việt Nam. Từ khóa: Bình vôi, Stephania cambodica, crebanin, oxocrebanin, aporphin alcaloid. ABSTRACT ISOLATION AND IDENTIFICATION NON-POLAR ALKALOIDS FROM TUBERS OF STEPHANIA CAMBODICA GAGNEP. MENISPERMACEAE Ma Chi Thanh, Tran Hung * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * .
