Thời gian nghệ thuật trong thơ chữ Hán Đào Tấn

Thời gian nghệ thuật là một trong những yếu tố quan trọng góp phần tạo nên thế giới nghệ thuật của tác phẩm. Thế giới nghệ thuật thơ chữ Hán Đào Tấn nổi bật với bốn hình thức thời gian: thời gian vũ trụ, thời gian lịch sử, thời gian đời người, và thời gian sinh hoạt. Ở mỗi hình thức thời gian, bên cạnh những đặc trưng quen thuộc thường thấy trong văn học trung đại, tác giả đều có những cảm nhận riêng, gắn với biểu hiện con người cá nhân và cảm quan hiện thực. | 34 CHUYÊN MỤC VĂN HỌC - NGÔN NGỮ HỌC - NGHIÊN CỨU VĂN HÓA - NGHỆ THUẬT THỜI GIAN NGHỆ THUẬT TRONG THƠ CHỮ HÁN ĐÀO TẤN NGUYỄN ĐÌNH THU Thời gian nghệ thuật là một trong những yếu tố quan trọng góp phần tạo nên thế giới nghệ thuật của tác phẩm. Thế giới nghệ thuật thơ chữ Hán Đào Tấn nổi bật với bốn hình thức thời gian: thời gian vũ trụ, thời gian lịch sử, thời gian đời người, và thời gian sinh hoạt. Ở mỗi hình thức thời gian, bên cạnh những đặc trưng quen thuộc thường thấy trong văn học trung đại, tác giả đều có những cảm nhận riêng, gắn với biểu hiện con người cá nhân và cảm quan hiện thực. Tồn tại trong thời gian nghệ thuật, Đào Tấn vẫn mang tư thế chủ động của một nho sĩ nhập thế, bền bỉ sống với hiện thực đau thương, tìm niềm vui giản dị trong đời thường và không thôi đau đáu hy vọng vào tương lai. Ở đó, hình tượng tác giả vừa mang cốt cách của con người phương Đông vừa mang tư tưởng, tình cảm cá nhân hiện đại. 1. ĐẶT VẤN ĐỀ Đào Tấn (1845-1907) sinh trưởng trong thời buổi lịch sử có nhiều biến động, chế độ phong kiến suy tàn và đất nước rơi vào tay thực dân Pháp. Khi lớn lên, ông tiếp thu cả ba hệ tư tưởng Nho - Phật - Đạo và những nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc. Suốt cả cuộc đời Đào công phải “vùng vẫy” trong những mâu thuẫn, bi kịch cá nhân. Có lẽ những hoàn cảnh và Nguyễn Đình Thu. Thạc sĩ. Khoa Ngữ văn, Trường Đại học Quy Nhơn. đặc điểm trên, thông qua tâm hồn thi sĩ nhạy cảm của ông, đã khiến cách nhìn về thời gian trong sáng tác thơ chữ Hán của tác giả trở nên đa chiều, phức tạp (Vũ Ngọc Liễn, 2003). Nó vừa là sự tích hợp, đan xen hầu hết những hình thức thời gian đặc trưng trong thơ ca trung đại đồng thời cũng được vận hành theo cảm thức riêng, thể hiện tầm nhận thức, tư duy, quan niệm của tác giả, làm nên một gương mặt Đào Tấn vừa quen vừa lạ. 2. THỜI GIAN VŨ TRỤ Với thơ chữ Hán Đào Tấn, thời gian vũ NGUYỄN ĐÌNH THU – THỜI GIAN NGHỆ THUẬT TRONG THƠ trụ không nằm ngoài cách cảm thụ của con người trung đại. Thời gian lặp lại tuần tự một