Bài viết tập trung phân tích các bộ số liệu về địa hình của đoạn hạ lưu sông Tedori trong 58 năm và các hoạt động của con người trên đoạn sông đó, ước tính về diễn biến của tải lượng bùn cát từ hạ lưu sông Tedori cấp cho biển Ishikawa đã được thực hiện. Kết quả cho thấy, các hoạt động nạo vét lòng dẫn và KTC là nguyên nhân làm cho tải lượng bùn cát cấp cho biển Ishikawa giảm dần trong các giai đoạn từ năm 1950 đến năm 1991. | BÀI BÁO KHOA H C ƯỚC TÍNH TẢI LƯỢNG BÙN CÁT CỦA SÔNG TEDORI CẤP CHO BIỂN ISHIKAWA, NHẬT BẢN Đặng Minh Hải1 Tóm tắt: Trong những thập kỷ gần đây, các hoạt động khai thác cát sỏi (KTC) và xây dựng đập (XDĐ) trên sông Tedori đã ảnh hưởng nghiêm trọng tới hình thái của sông và biển Ishikawa, Nhật Bản. Trong bài báo này, dựa vào bộ số liệu về địa hình của đoạn hạ lưu sông Tedori trong 58 năm và các hoạt động của con người trên đoạn sông đó, ước tính về diễn biến của tải lượng bùn cát từ hạ lưu sông Tedori cấp cho biển Ishikawa đã được thực hiện. Kết quả cho thấy, các hoạt động nạo vét lòng dẫn và KTC là nguyên nhân làm cho tải lượng bùn cát cấp cho biển Ishikawa giảm dần trong các giai đoạn từ năm 1950 đến năm 1991. Tải lượng bùn cát đạt giá trị nhỏ nhất ×105 m3/năm trong giai đoạn 1972–1991. Trong giai đoạn 1991-2007, đập Tedorigawa được vận hành (năm 1981) cùng với việc cấm hoàn toàn các hoạt động KTC (năm 1991) nên tải lượng bùn cát đã khôi phục nhẹ tới trị số ×105 m3/năm. Tác động gián tiếp của các hoạt động KTC trong giai đoạn 0-7 km được coi là nguyên nhân gây nên hiện tượng xói bờ biển Ishikawa xảy ra sau so với quá trình xói lòng dẫn của đoạn hạ lưu sông Tedori. Từ khóa: Khai thác cát; xây dựng đập; sông Tedori; biển Ishikawa; xói 1. ĐẶT VẤN ĐỀ * Trong những thập kỷ gần đây, hiện tượng xói lở ngày càng gia tăng dọc theo bờ biển Nhật Bản. Nguyên nhân chủ yếu của tình trạng trên là do các hoạt động của con người đã làm giảm lượng bùn cát từ sông cấp cho biển. Để tìm được giải pháp hợp lý quản lý bùn cát trong sông và biển liền kề, việc ước tính tải lượng bùn cát cấp cho biển từ các sông chịu ảnh hưởng bởi các tác động của con người là hết sức cần thiết. Các hoạt động của con người như nạo vét sông, KTC và XDĐ đã làm gián đoạn đường vận chuyển bùn cát từ sông tới biển. Syvitski & nnk (2005) đã ước tính rằng các hồ chứa đã làm giảm × 109 tấn/năm bùn cát sông cấp cho biển toàn cầu. Liu & nnk (2008) đã chỉ ra ảnh hưởng các hoạt động của con người tới .
