Nghiên cứu thơ trẻ thời chống Mỹ sẽ khám phá cảm hứng dấn thân trong thơ họ; tìm thấy sự khác biệt giữa cảm hứng dấn thân trong thơ họ với cảm hứng dấn thân trong thơ chống Mỹ của thế hệ trước họ. Bởi đó là sáng tác của một thế hệ nhà thơ “có số phận đặc thù trong hoàn cảnh đặc thù có lẽ là đặc thù duy nhất”. | 51 CHUYÊN MỤC VĂN HỌC - NGÔN NGỮ HỌC - NGHIÊN CỨU VĂN HÓA - NGHỆ THUẬT CẢM HỨNG DẤN THÂN TRONG THƠ TRẺ VIỆT NAM THỜI CHỐNG MỸ NGUYỄN BÁ LONG Thơ trẻ Việt Nam thời chống Mỹ (gọi tắt “thơ trẻ thời chống Mỹ”) là hiện tượng nghệ thuật đỉnh cao, có giá trị về nhiều mặt. Trước hết, đây là dòng thơ thoát thai từ cảm hứng dấn thân của một thế hệ nhà thơ đã sống tận cùng với thời đại mình, dám xả thân cứu nước. Thơ trẻ thời chống Mỹ góp phần không nhỏ vào công cuộc đấu tranh bảo vệ Tổ quốc, thống nhất nước nhà; một dòng thơ thấm máu không ít tài năng nơi chiến trận (Lê Anh Xuân, Nguyễn Mỹ, Vũ Đình Văn, Nguyễn Trọng Định, Ngô Kha, Trần Quang Long, ). Nghiên cứu thơ trẻ thời chống Mỹ sẽ khám phá cảm hứng dấn thân trong thơ họ; tìm thấy sự khác biệt giữa cảm hứng dấn thân trong thơ họ với cảm hứng dấn thân trong thơ chống Mỹ của thế hệ trước họ. Bởi đó là sáng tác của một thế hệ nhà thơ “có số phận đặc thù trong hoàn cảnh đặc thù có lẽ là đặc thù duy nhất” (Bằng Việt, 2014, tr. 33). Dấn thân, nhập cuộc là đặc trưng của tuổi trẻ, thời nào cũng vậy. Chẳng hạn, người thanh niên trong tập Từ ấy của Tố Hữu trước hết là người thanh niên dấn thân “Từ thuở ấy, quăng thân vào gió bụi” (Trăng trối); cảm hứng của tập Từ ấy là cảm hứng dấn thân. Tuy nhiên, đó là sự dấn thân của một thanh niên giác ngộ lý tưởng cộng sản“Mặt trời chân lý chói qua tim”. Đến thời chống Mỹ, dấn thân - nhập cuộc là cả một thế hệ nhà Nguyễn Bá Long. Tiến sĩ. Trường Cao đẳng Sư phạm Kiên Giang. thơ “dàn hàng gánh đất nước trên vai”. Đây là hành động tràn đầy nhiệt huyết của tuổi trẻ trong những năm cả nước sục sôi chống Mỹ. Với nhà thơ, hào khí ấy chuyển thành nhiệt hứng cháy bỏng, thôi thúc họ sáng tác. Từ sự dấn thân ở ngoài đời (quan niệm/thái độ sống) đến cảm hứng dấn thân trong sáng tạo nghệ thuật, với họ là hoàn toàn tự nguyện, tự giác. Hữu Thỉnh xác nhận: “Chiến tranh là hiện tượng xã hội đột xuất. Ở đó lịch sử chảy xiết hơn. Phản ánh cuộc chiến tranh vừa là trách nhiệm vừa là niềm say mê của chúng .
