Với mục đích khảo sát hợp chất alkaloid vinblastin trong cây Dừa cạn tự nhiên và trong nguồn mô thực vật nuôi cấy in vitro làm cơ sở cho những nghiên cứu sản xuất hợp chất này trong điều kiện in vitro, chúng tôi tiến hành: (1) nhân giống in vitro cây dừa cạn, xác định các điều kiện của quá trình tái sinh chồi, rễ và tạo dịch huyền phù tế bào, (2) khảo sát hợp chất vinblastin ở cây Dừa cạn các loại mô nuôi cấy in vitro. | TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ Tập 48, số 1, 2010 Tr. 87-95 KHẢO SÁT MỘT SỐ HỢP CHẤT ALKALOID CÓ HOẠT TÍNH SINH HỌC Ở CẤY DỪA CẠN (CATHARANTHUS ROCEUS L. ) TRONG ĐIỀU KIỆN NUÔI CẤY IN VITRO NGUYỄN VĂN VINH 1. GIỚI THIỆU Thực vật là nguồn cung cấp các hợp chất dùng làm dược liệu và phụ gia có giá trị. Những sản phẩm này được biết như là những hợp chất trao đổi thứ cấp, thường được tổng hợp với một lượng rất nhỏ trong cây và là sản phẩm của các phản ứng hóa học của thực vật với môi trường hoặc là sự bảo vệ hóa học chống lại vi sinh vật và động vật. Những nghiên cứu về các hợp chất thứ cấp có nguồn gốc thực vật đã phát triển từ cuối những năm 50 của thế kỉ 20 (Rao và cộng sự, 2002). Các chất trao đổi thứ cấp có thể xếp trong ba nhóm chính là alkaloid, tinh dầu và glycoside. Cây Dừa cạn (Catharanthus roseus L.) thuộc họ Trúc Đào, có xuất xứ từ đảo Madargascar, Châu Phi. Dừa cạn được trồng ở nhiều nơi trên thế giới nhưng chủ yếu phát triển mạnh ở những vùng nhiệt đới như nước ta. Trong Dừa cạn có trên 70 alkaloid, trong đó alkaloid chứa nhân indol vinblastin là hợp chất quan trọng nhất. Vinblastin có khả năng liên kết đặc hiệu với tubulin, là protein ống vi thể ở thoi phân bào, phong bế sự tạo thành các vi ống và gây ngừng phân chia tế bào ở pha giữa. Do đó hiện nay, vinplastin được sử dụng như là dược chất điều trị một số bệnh ung thư trên người. Hàm lượng alkaloid vinblastin trong cây Dừa cạn tự nhiên rất nhỏ, tỉ lệ chỉ khoảng 0,1 - 1,12% [1]. Với mục đích khảo sát hợp chất alkaloid vinblastin trong cây Dừa cạn tự nhiên và trong nguồn mô thực vật nuôi cấy in vitro làm cơ sở cho những nghiên cứu sản xuất hợp chất này trong điều kiện in vitro, chúng tôi tiến hành: (1) nhân giống in vitro cây dừa cạn, xác định các điều kiện của quá trình tái sinh chồi, rễ và tạo dịch huyền phù tế bào, (2) khảo sát hợp chất vinblastin ở cây Dừa cạn các loại mô nuôi cấy in vitro. 2. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU . Vật liệu nghiên cứu Cây Dừa cạn (Catharanthus roseus L.) hoa màu
