Bài viết giới thiệu một mô hình lý thuyết cho phép dự báo thời điểm có thể xảy ra tai biến địa chất cho bài toán xây dựng công trình ngầm, trên cơ sở coi khối đất đá là môi trường lưu biến với các biểu hiện là đàn hồi - nhớt - dẻo lý tưởng. Thời gian có thể xảy ra tai biến địa chất được xác định là thời điểm khối đất đá xung quanh công trình ngầm chuyển từ trạng thái biến dạng ổn định đàn hồi - nhớt sang trạng thái đàn hồi - nhớt - dẻo. | Khoa học Kỹ thuật và Công nghệ Nghiên cứu đề xuất mô hình dự báo thời điểm có thể xảy ra tai biến địa chất trong thi công xây dựng công trình ngầm Nguyễn Kế Tường1, Nguyễn Quang Phích2* Trường Đại học Tôn Đức Thắng 2 Trường Đại học Bình Dương 1 Ngày nhận bài 11/10/2017; ngày chuyển phản biện 16/10/2017; ngày nhận phản biện 28/11/2017; ngày chấp nhận đăng 4/12/2017 Tóm tắt: Bài viết giới thiệu một mô hình lý thuyết cho phép dự báo thời điểm có thể xảy ra tai biến địa chất cho bài toán xây dựng công trình ngầm, trên cơ sở coi khối đất đá là môi trường lưu biến với các biểu hiện là đàn hồi - nhớt - dẻo lý tưởng. Thời gian có thể xảy ra tai biến địa chất được xác định là thời điểm khối đất đá xung quanh công trình ngầm chuyển từ trạng thái biến dạng ổn định đàn hồi - nhớt sang trạng thái đàn hồi - nhớt - dẻo. Dịch chuyển giới hạn tại thời điểm xuất hiện phá hủy là tương ứng với tiêu chuẩn ổn định đề xuất trong SNIP-II-94-80 của Nga, cũng như cấp ổn định cho công trình ngầm tiết diện lớn theo IAEG 2006. Như vậy, các kết quả nhận được từ nghiên cứu cho thấy sự phù hợp với các kết quả quan trắc thực tế và quy luật thực tế trong xây dựng công trình ngầm. Điều này cũng khẳng định sự cần thiết phải chú ý đến mô hình lưu biến và các quy luật thực tế trong công tác mô phỏng, dự báo. Từ khóa: Công trình ngầm, mô hình lưu biến, thời điểm có thể xảy ra tai biến địa chất trong xây dựng công trình ngầm. Chỉ số phân loại: Đặt vấn đề Trong thực tế xây dựng các công trình ngầm dân dụng, các hiện tượng phá hủy khối đất đá (tróc vỡ, tróc lở, sập lở, trượt lở, tụt lở ) thường có thể xảy ra vào thời điểm nhất định sau khi đào, nếu không có các biện pháp gia cố khối đất đá hoặc không lắp dựng kết cấu chống hợp lý và kịp thời sẽ gây ra nhiều thiệt hại về kinh tế. Các sự cố xảy ra có thể từ nhiều nguyên nhân khác nhau, nhưng nguyên nhân cơ bản nhất là biến động của điều kiện địa chất. Cũng vì vậy, thời điểm có thể xảy ra sự cố còn gọi là thời điểm xảy ra tai biến địa chất (rock mass
