Ta bắt gặp thơ của Cao Bá Quát có chủ đề khác nhau, chủ đề nào cũng mang những hàm nghĩa phong phú, chẳng hạn như: khát vọng của tuổi trẻ, muốn đem hết năng lực tài trai ra đóng góp cho đời; tình bạn, tình thầy trò; giải phóng cá nhân. Bài viết đề cập tới con người và văn minh Phương Tây biểu hiện trên đất thuộc địa và những tiến bộ trong nhận thức của Cao Bá Quát trong thơ chữ Hán của ông. | Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 8(93) - 2015 CHÍNH TRỊ - KINH TẾ HỌC Cái nhìn tiến bộ trong thơ chữ Hán của Cao Bá Quát Nguyễn Thị Tính * Tóm tắt: Cao Bá Quát là nhà thơ nổi tiếng ở nửa đầu thế kỷ XIX. Thơ ông có những cách tân nghệ thuật táo bạo: giọng điệu mới, tự sự kết hợp với độc thoại, lời thơ hàm súc, đa nghĩa, mạch thơ hướng tới những đề tài có ý nghĩa xã hội sâu rộng. Có thể bắt gặp trong thơ ông nhiều chủ đề khác nhau, chủ đề nào cũng mang những hàm nghĩa phong phú, chẳng hạn như: khát vọng của tuổi trẻ, muốn đem hết năng lực tài trai ra đóng góp cho đời; tình bạn, tình thầy trò; giải phóng cá nhân. Bài viết đề cập tới con người và văn minh Phương Tây biểu hiện trên đất thuộc địa và những tiến bộ trong nhận thức của Cao Bá Quát trong thơ chữ Hán của ông. Từ khóa: Cao Bá Quát; thơ chữ Hán; Phương Tây; văn minh. 1. Đặt vấn đề Từ tháng 12 năm Quý Mão 1843 đến tháng 7 năm Giáp Thìn 1844, Cao Bá Quát đi “dương trình hiệu lực” ở Hạ Châu - một vùng thuộc địa của Phương Tây ở Châu Á(1). Về thực chất, đây là việc triều Nguyễn tạo cơ hội cho ông “lấy công chuộc tội”. Song, đối với Cao Bá Quát, chuyến đi này đã tạo điều kiện tốt cho ông tiếp xúc với con người và thế giới thuộc địa Phương Tây, được thấy một thế giới mới lạ, khác hẳn với đặc điểm Phương Đông truyền thống. Từ đây, con người và thế giới thuộc địa của Phương Tây được khúc xạ khá nhiều trong thơ chữ Hán của ông. Ông có 46 bài thơ chữ Hán viết về đất trời, con người ở vùng thuộc địa của Phương Tây(2). Trong đó, Cao Bá Quát không chỉ ghi chép lại những điều mắt thấy tai nghe mà ông còn bộc lộ một nhãn quan tư tưởng khá mới mẻ. 2. Tái hiện hình ảnh con người và văn minh Phương Tây Hình ảnh con người và thế giới Phương Tây trên thuộc địa của họ được Cao Bá Quát phản ánh trong thơ khá phong phú. 102 Trước hết là quan sát sự khác biệt về con người so với đất nước mình.(2)Hình ảnh ấn tượng đầu tiên hiện ra trước mắt Cao Bá Quát là sự khác lạ về ngoại hình của những con người đang sống ở đây: Ba Tư cao
