Để khắc phục hiện tượng này, cung cấp các thông tin đầy đủ nhất về các đặc điểm hình thái cơ bản của các loài trong chi Nghệ nhằm phân biệt, nhận dạng nhanh ngoài thiên nhiên để thu hái đúng loài cần thiết, đem lại hiệu quả sử dụng cao nhất. | HỘI NGHỊ KHOA HỌC TOÀN QUỐC VỀ SINH THÁI VÀ TÀI NGUYÊN SINH VẬT LẦN THỨ 6 ĐẶC ĐIỂM HÌNH THÁI MỘT SỐ LOÀI TRONG CHI NGHỆ (Curcuma) CÓ TÁC DỤNG LÀM THUỐC Ở TÂY NGUYÊN NGUYỄN QUỐC BÌNH Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam NGUYỄN PHƢƠNG HẠNH Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam Chi Nghệ (Curcuma) là một chi lớn trong họ Gừng (Zingiberaceae), có nhiều loài được ứng dụng vào thực tiễn từ xa xưa với các mục đích khác nhau (làm thuốc, gia vị, nhuộm). Nhiều loài có hình thái lá, rễ (củ), hoa khá giống nhau. Do vậy, hiện tượng thu hái nhầm lẫn vẫn thường gặp ở nhiều nơi làm ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng (tác dụng) của chúng. Để khắc phục hiện tượng này, chúng tôi cung cấp các thông tin đầy đủ nhất về các đặc điểm hình thái cơ bản của các loài trong chi Nghệ nhằm phân biệt, nhận dạng nhanh ngoài thiên nhiên để thu hái đúng loài cần thiết, đem lại hiệu quả sử dụng cao nhất. I. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Phương pháp so sánh hình thái được áp dụng để định tên khoa học, trong đó dựa vào đặc điểm hình thái của các cơ quan sinh sản và sinh dưỡng để so sánh, trong đó đặc điểm của cơ quan sinh sản là chủ yếu vì đây là cơ quan ít biến đổi nhất trong các điều kiện sinh thái khác nhau. Các thông tin làm thuốc được cập nhập thông qua phỏng vấn người dân địa phương và tra cứu tài liệu. II. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Cho tới nay, chi Nghệ (Curcuma) có khoảng 120 loài phân bố ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới châu Á, đặc biệt là ở Nam và Đông Nam Á (Nguyễn Quốc Bình, 2011). Ở Việt Nam, hiện nay có tới 27 loài (Jana Leong-Škorničková, Ngọc-Sâm Lý & Quốc Bình Nguyễn, 2015), phân bố rải rác từ Bắc vào Nam. Cây ưa bóng, mọc dưới tán rừng ẩm, ven suối, ven nương rẫy, sinh trưởng tốt trên đất giàu dinh dưỡng, đất phù sa nhiều mùn ẩm, thoát nước, không chịu được úng. Đặc điểm đặc trưng của chi Nghệ (Curcuma) là cây thảo, cao 0,5-2 m, rễ phần lớn dạng ống, thân rễ có nhánh, dày, nạc, có mùi thơm. Lá có phiến hình mác rộng .
