Để góp phần xây dựng bộ Thực vật chí Việt Nam, việc hoàn chỉnh những dẫn liệu phân loại của từng nhóm taxon thuộc các họ thực vật khác nhau là rất cần thiết. Trong khuôn khổ của bài viết, chúng tôi trình bày kết quả nghiên cứu phân loại chi Lan kiếm (Cymbidium Sw.), một chi có hoa đẹp của họ Lan (Orchidaceae Juss.) ở Việt Nam. | HỘI NGHỊ KHOA HỌC TOÀN QUỐC VỀ SINH THÁI VÀ TÀI NGUYÊN SINH VẬT LẦN THỨ 4 PHÂN LOẠI CHI LAN KIẾM - CYMBIDIUM Sw. HỌ LAN (ORCHIDACEAE Juss.) Ở VIỆT NAM DƯƠNG ĐỨC HUYẾN Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật NGUYỄN THANH TUẤN Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam Để góp phần xây dựng bộ Thực vật chí Việt Nam, việc hoàn chỉnh những dẫn liệu phân loại của từng nhóm taxon thuộc các họ thực vật khác nhau là rất cần thiết. Trong khuôn khổ của bài viết, chúng tôi trình bày kết quả nghiên cứu phân loại chi Lan kiếm (Cymbidium Sw.), một chi có hoa đẹp của họ Lan (Orchidaceae Juss.) ở Việt Nam. I. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Phương pháp nghiên cứu được sử dụng là phương pháp so sánh hình thái, là phương pháp truyền thống, đơn giản nhưng đảm bảo độ tin cậy cao. II. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 1. Đặc điểm hình thái Chi Cymbidium gồm những cây có thân thảo, mọc thành bụi nhỏ, thân ngầm ngắn. Lá hình dải, hình mác, dài 10-150 cm, rộng 0,5 -6 cm; chót lá nhọn hay chia thành 2 thùy, thường có cuống. Cụm hoa thường mọc bên dưới bọng hay ở nách lá, mang từ vài đến vài chục hoa, khi trưởng thành quay 180 độ. Hoa lớn 3-5 cm đường kính, nhiều màu (trắng, xanh, vàng, nâu, đỏ, cam), bao hoa có 2 vòng, có 3 lá đài và 2 cánh hoa tự do, còn 1 cánh hoa chuyên hóa thành cánh môi, thường có màu sắc rực rỡ hơn, xẻ thành 3 thùy, thùy thứ 3 thường làm chỗ đậu cho côn trùng đến hút mật và thụ phấn. Hoa Cymbidium lưỡng tính, nhị và nhụy cùng ở trên một trụ nhịnhụy (gọi là cột) hình bán trụ hơi cong về phía trước. Nhị ở trên đỉnh cột, mang 2 khối phấn màu vàng, có chuôi nối vào gót dính như keo, được đậy bởi một nắp dễ mở. Hốc đặt phấn là một hốc lõm dính nằm ngay dưới cột, phân cách với núm nhụy bởi mỏ. Cấu trúc này bắt buộc hoa Cymbidium chỉ thụ phấn được nhờ côn trùng trong tự nhiên. Quả nang có 3 gờ dọc, bên trong có chứa hàng trăm ngàn hạt; khi chín mở theo 3 đường gờ và hạt bay vào không khí như bụi phấn màu vàng. 2. Phân loại chi Cymbidium ở Việt Nam Có khoảng 50 loài trên thế giới, phân bố ở vùng đất liền
