Bài viết chủ yếu sử dụng phương pháp phân tích, đối chiếu, tập trung phân tích ý nghĩa ẩn dụ của tùng, trúc, mai trong tiếng Hán và tiếng Việt, làm rõ đặc điểm cũng như vai trò của chúng trong sáng tác thơ ca, nhằm góp một tài liệu tham khảo cho công tác dạy học và nghiên cứu ngôn ngữ, văn hóa Trung Việt. | Ý NGHĨA ẨN DỤ CỦA TÙNG, TRÚC, MAI TRONG TIẾNG HÁN VÀ TIẾNG VIỆT Phạm Ngọc Hàm*, Lê Thị Kim Dung Trường Đại học Ngoại ngữ, ĐHQGHN, Phạm Văn Đồng, Cầu Giấy, Hà Nội, Việt Nam Nhận bài ngày 28 tháng 09 năm 2018 Chỉnh sửa ngày 23 tháng 11 năm 2018; Chấp nhận đăng ngày 26 tháng 11 năm 2018 Tóm tắt: Tùng, trúc, mai tiêu biểu cho trường từ vựng thực vật trong tiếng Hán và tiếng Việt thường được sử dụng với ý nghĩa ẩn dụ mà miền đích hướng tới là con người, làm chất liệu tạo hình ảnh trong giao tiếp ngôn ngữ, nhất là sáng tác văn học. Tùng, trúc, mai được coi là ba người bạn mùa đông, vượt lên giá rét. Khi cỏ cây đều đã tàn lụi thì chúng vẫn xanh tươi. Chính vì những đặc tính ấy, tùng, trúc, mai được ví với phẩm chất cao thượng, sức sống mãnh liệt, dáng vẻ thanh cao của con người. Ý nghĩa ví von của tùng, trúc, mai trong tiếng Hán và tiếng Việt có nhiều điểm tương đồng, song cũng có những khác biệt nhất định, thể hiện đặc điểm tri nhận và tư duy liên tưởng của hai dân tộc. Bài viết chủ yếu sử dụng phương pháp phân tích, đối chiếu, tập trung phân tích ý nghĩa ẩn dụ của tùng, trúc, mai trong tiếng Hán và tiếng Việt, làm rõ đặc điểm cũng như vai trò của chúng trong sáng tác thơ ca, nhằm góp một tài liệu tham khảo cho công tác dạy học và nghiên cứu ngôn ngữ, văn hóa Trung Việt. Từ khóa: tùng, trúc, mai, ẩn dụ, tiếng Hán, tiếng Việt 1. Đặt vấn đề 1 Trải qua quá trình khám phá thế giới thực vật muôn màu muôn vẻ, người xưa đã tìm ra những thuộc tính bản chất của chúng, từ đó liên hệ với đời sống xã hội bằng phương pháp tư duy liên tưởng. Với đặc điểm khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới, Việt Nam và Trung Quốc một năm đều có bốn mùa: xuân, hạ, thu, đông, mỗi mùa một vẻ cùng với trăm ngàn loài cỏ cây hoa trái, không chỉ có giá trị về vật chất mà còn có giá trị tinh thần, gắn kết thiên nhiên với con người. Trường nghĩa thực vật trong tiếng Hán và tiếng Việt phong phú, đa dạng cả về số lượng, cấu trúc và ngữ nghĩa. Trong đó, tùng, trúc, mai được coi là ba người bạn của mùa đông .
