Bài viết chỉ ra, phân tích, luận giải và xác định những đặc sắc của ngôn ngữ thơ Nguyễn Công Trứ, từ bao quát chung đến ngôn ngữ theo thể loại - hai thể loại mà Nguyễn Công Trứ có nhiều cách tân, sáng tạo nhất: thơ Đường luật và thơ ca trù/hát nói (đặc biệt là thơ ca trù). Cũng từ đây, bài viết khẳng định những đóng góp lớn lao của Nguyễn Công Trứ cho lịch sử thơ ca dân tộc và đề xuất hướng tiếp thu thành tựu lao động sáng tạo nghệ thuật của tiền nhân. | TẠP CHÍ KHOA HỌC - ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI, SỐ 09 - 2018 ISSN 2354-1482 ĐẶC SẮC NGÔN NGỮ THƠ NGUYỄN CÔNG TR Mai Thị Huệ1 TÓM TẮT Bài viết chỉ ra, phân tích, luận giải và xác định những đặc sắc của ngôn ngữ thơ Nguyễn Công Trứ, từ bao quát chung đến ngôn ngữ theo thể loại - hai thể loại mà Nguyễn Công Trứ có nhiều cách tân, sáng tạo nhất: thơ Đường luật và thơ ca trù/ hát nói (đặc biệt là thơ ca trù). Cũng từ đây, bài viết khẳng định những đóng góp lớn lao của Nguyễn Công Trứ cho lịch sử thơ ca dân tộc và đề xuất hướng tiếp thu thành tựu lao động sáng tạo nghệ thuật của tiền nhân. Từ khóa: Nguyễn Công Trứ, đặc sắc, ngôn ngữ thơ, thơ ca trù, hát nói 1. Mở đầu mang đậm hơi thở của đời sống, sống Nguyễn Công Trứ (1778 - 1858) sít, trần trụi, đầy cá tính vừa mang tính một kẻ sĩ, một nhà thơ lớn, độc đáo vào nghệ thuật cao. loại có một không hai trong văn học Nguyễn Công Trứ là người thực tài, Việt Nam. Ông để lại một sự nghiệp từng trải qua “trường văn, trận bút”, sáng tác hầu như hoàn toàn bằng chữ từng đậu giải nguyên trường Nghệ. Nôm, gồm 53 bài thơ Đường luật và cổ nghĩa là ông có đủ tố chất, điều kiện của phong; 61 bài hát nói; 1 bài phú; một số một trí thức/ kẻ sĩ, một nhà thơ lớn đáng câu đối, tấu, sớ; 3 bài thơ chữ Hán (1 nể trọng trong thời đại ông. Thế nhưng bài tự thọ, 2 bài họa) [1]. Nguyễn Công Trứ chỉ sáng tác hầu như Ngôn ngữ Nguyễn Công Trứ là một hoàn toàn bằng chữ Nôm (có ba bài loại ngôn ngữ rõ ràng dễ hiểu, gần gũi bằng chữ Hán nhưng thực ra không với quần chúng đông đảo và đặc biệt thuộc phạm trù thơ nghệ thuật). Giỏi cả đậm chất xứ Nghệ. Nguyễn Công Trứ chữ Hán và chữ Nôm, nhưng chỉ sáng nói về mọi điều một cách rất tự nhiên, tác bằng chữ Nôm; sáng tác bằng chữ dường như không trau chuốt: “Ngôn từ Nôm nhưng lại chỉ dùng một loại ngôn hào sảng, mạnh mẽ nhưng không vướng ngữ với những đặc điểm như trên, hẳn vào sáo ngữ bởi có nội dung biểu đạt ông có lý do riêng của mình. tương ứng. Đọc Nguyễn Công Trứ có Có lẽ Nguyễn Công Trứ muốn phá thể thấy rõ lối
